Εισήγηση Κώστα Σκανδαλίδη στο 7ο Συνέδριο ΠΑΣΟΚ

Συντρόφισσες και σύντροφοι,
 είμαστε όλοι εδώ, αυτή τη ξεχωριστή μέρα για μας και κοιτάζουμε στα μάτια το λαό μας. Έδωσε υπόσταση σε άγνωστες μέχρι τότε λέξεις για τη δημοκρατία μας, όπως είναι η συμμετοχή, η δικαιοσύνη, το κράτος πρόνοιας, η συμφιλίωση, η εθνική ενότητα και η ομοψυχία, η ισονομία και η ισοπολιτεία. Εκπροσωπούμε μια παράταξη που έδωσε υπόσταση σε ένα ανολοκλήρωτο και μετέωρο έθνος. Οδηγήσαμε την Ελλάδα μπροστά και ψηλά. Χάσαμε μια μάχη στο δικό μας γήπεδο των ιδεών. Δε χάσαμε, όμως τον πόλεμο για την πρόοδο και την ευημερία. Και σήμερα, συντρόφισσες και σύντροφοι, τα μάτια των πολιτών είναι στραμμένα ξανά εδώ. Με θυμό ίσως ακόμα στην ψυχή αλλά και καθαρό μυαλό. «Μπορείτε να σηκώσετε ξανά τη σημαία, να γεννήσετε ξανά την ελπίδα, να δώσετε στο όνειρο απάντηση;» Μας ρωτούν. Το Συνέδριό μας, λοιπόν, πρέπει να απαντήσει με σαφήνεια και καθαρότητα κυρίως στο ερώτημα τι πρέπει να αλλάξει το ΠΑΣΟΚ για να ανταποκριθεί με όρους πολιτικής και ιδεολογικής ηγεμονίας και προοπτική κυβερνητικής αξιοπιστίας στις συνθήκες και τις ανάγκες που φέρνει η νέα εποχή. Να διατυπώσει την κατεύθυνση και το περιεχόμενο μιας πραγματικής εναλλακτικής πρότασης διακυβέρνησης και προπαντός να κερδίσει τις επόμενες εκλογές. Από το παρελθόν μας κρατάμε τη συναρπαστική και ιστορικά δικαιωμένη διαδρομή και τις μεγάλες κατακτήσεις μιας ολόκληρης εποχής. Από το παρόν μας ανασύρουμε με δύναμη και αυτοκριτική διάθεση ό,τι αποδοκίμασε ο λαός με τη ψήφο του και το αλλάζουμε ριζικά. Από το μέλλον μας δανειζόμαστε οράματα και ανατροπές που οδηγούν στους καινούριους σταθμούς και στόχους ακούγοντας με ανοιχτά αυτιά τη βουή των επερχόμενων γεγονότων. Συντρόφισσες και σύντροφοι, φίλες και φίλοι, στην ιστορική για μας δεκαετία του ΄70 σπείραμε ιδέες και οράματα για μια καλύτερη ζωή. Και γρήγορα ο λαός μας εμπιστεύτηκε. Παραλάβαμε μια χώρα περιθωριακή, φτωχή και εξαρτημένη, μια χώρα όπου η συντριπτική πλειοψηφία του λαού βρισκόταν έξω από τα τείχη του κράτους, στο πολιτικό περιθώριο, στην κοινωνική ένδεια, στην οικονομική ανέχεια. Μέσα από τις διαδοχικές δεκαετίες του ΄80 και του ΄90, μέσα από τους κύκλους της Αλλαγής και του Εκσυγχρονισμού παραδώσαμε στη συντηρητική διακυβέρνηση μια χώρα ισχυρή που ανήκει στους Έλληνες, μια χώρα ευρωπαϊκή στο επίκεντρο των εξελίξεων της Ενωμένης Ευρώπης. Παραδώσαμε μια χώρα γρήγορα αναπτυσσόμενη, με ικανότητα να παράγει πλούτο, με υποδομές σύγχρονες, με δίκτυο κοινωνικής προστασίας, με δημοκρατία σταθερή και αξιόπιστη. Σήμερα, δεν έχει περάσει καν ένας χρόνος και το φάντασμα της περιθωριακής, φτωχής και εξαρτημένης Ελλάδας έρχεται ξανά να γεμίσει ανασφάλεια τη ζωή μας. Η Νέα Δημοκρατία του κ. Καραμανλή υποσχέθηκε ευημερία για όλους και άρχισε ήδη να μοιράζει ανεργία, να μοιράζει ανασφάλεια στην εργασία, να μοιράζει συρρίκνωση του εισοδήματος και των κοινωνικών παροχών, να μοιράζει αναιμική ανάπτυξη, να μοιράζει επαναφορά στο κράτος των «δικών μας παιδιών». Η χώρα απειλείται σοβαρά με δραστική μείωση του επιπέδου ευημερίας που κατέκτησε τα προηγούμενα χρόνια. Απειλείται να ξαναγυρίσει στο περιθώριο των εξελίξεων. Είναι αλήθεια ότι εμείς πετύχαμε ψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, δώσαμε μάχες για καλύτερα εισοδήματα, δώσαμε μάχες για να αντιμετωπίσουμε την ανεργία, αυξήσαμε θεαματικά τις κοινωνικές δαπάνες, χτίσαμε με πολύ κόπο μεγάλα έργα και υποδομές αυξάνοντας σταθερά το γενικό επίπεδο ευημερίας που σήμερα κινδυνεύει να συρρικνωθεί δραματικά. Είμαστε περήφανοι και δικαιωμένοι για την προσφορά μας στον τόπο. Είναι, όμως, εξίσου αλήθεια ότι στην εξελικτική πορεία της ανάπτυξης που κατακτήσαμε αφήσαμε κάποιες σκιές, κάποια κενά. Σήμερα, από αυτό εδώ το χώρο, πρέπει να αναλάβουμε μια κατηγορηματική δέσμευση. Τώρα που οι κυβερνώντες, με την περιβόητη και καταστροφική οικονομική τους απογραφή, οδηγούν τη χώρα σε αδιέξοδο, την οικονομία σε βαθιά κρίση, την ποιότητα ζωής σε διαρκή υποβάθμιση, εμείς πρέπει να ξεκινήσουμε τη δική μας ειλικρινή και τίμα κοινωνική απογραφή. Αυτοί με την οικονομική τους απογραφή μειώνουν τον παραγόμενο πλούτο και αυξάνουν δραματικά την κοινωνική ανισότητα. Εμείς, με την κοινωνική μας απογραφή και τις προτάσεις που θα συνδιαμορφώσουμε, θέλουμε να αυξάνουμε διαρκώς τον παραγόμενο πλούτο και να τον μοιράζουμε δικαιότερα. Γι’ αυτό πρέπει σήμερα κιόλας να φωτίσουμε τις σκιές που αφήσαμε και να τις ανατρέψουμε. Για να φωτίσουμε αυτές τις σκιές, συντρόφισσες και σύντροφοι, θα χρησιμοποιήσω μια φράση που για τα ιδεολογικά θέματα χτες, στην εμπνευσμένη ομιλία του χρησιμοποίησε ο Γιώργος Παπανδρέου, για να πω όμως για τις δικές μας σκιές που πρέπει να φωτίσουμε. Δε συμβιβαζόμαστε με την ιδέα ότι ένα σημαντικό ποσοστό του λαού ζει ακόμη σε συνθήκες δραματικές κάτω από το όριο της φτώχειας. Ότι υπάρχουν μακροχρόνια άνεργοι, ανάπηροι, μετανάστες, μειονότητες, που ζουν αποκλεισμένοι στο περιθώριο της κοινωνίας. Ότι δεν έχουν ακόμη πρόσβαση στα κοινωνικά αγαθά. Ότι αποδεχόμαστε τον κοινωνικό ρατσισμό μιας κοινωνίας δυνατών απέναντι στην κοινωνία των αδύναμων. Δεν υπάρχει ανήμπορη κοινωνία, υπάρχει ανήμπορο κράτος που δοκιμάζει το όριο της κοινωνικής μας ευαισθησίας και αλληλεγγύης. Κι αυτό το όριο οφείλουμε να ξεπεράσουμε απλώνοντας δίχτυ κοινωνικής προστασίας για τον καθένα. Να καταγράψουμε τώρα πόσοι και ποιοι έχουν πραγματική ανάγκη μέσα από ένα διαφανές σύστημα δεικτών ποιότητας ζωής και να εγγυηθούμε την ελάχιστη αξιοπρεπή διαβίωση. Να εγγυηθούμε τώρα το ελάχιστο ατομικό και οικογενειακό εισόδημα, την ελάχιστη βάση της εθνικής σύνταξης. Δε συμβιβαζόμαστε με την ιδέα ότι στην αλυσίδα της παραγωγής μεσάζοντες, συναλλασσόμενοι, πωλούντες «αέρα τοις μετρητοίς» ιδιοποιούνται το κέρδος του παραγωγού, του εργαζόμενου, του επιχειρηματία αφήνοντας του ψιχία για να θησαυρίσουν φορτώνοντας την ακρίβεια στον καταναλωτή. Να ανασυντάξουμε από τη βάση τους και να αποκεντρώσουμε τους ελεγκτικούς μηχανισμούς του κράτους και να προσωποποιήσουμε την ευθύνη σε κάθε κατεύθυνση. Επιστρέφοντας ουσιαστικά το εγγυημένο και σίγουρο κέρδος στον παραγωγό και χτυπώντας αποφασιστικά την ακρίβεια. Δε συμβιβαζόμαστε με την ιδέα ότι κλειστά κυκλώματα εξουσίας, προστατευόμενοι κύκλοι κατεστημένων συμφερόντων, εμπλέκουν σε καθεστώς αδιαφάνειας και παράνομης συναλλαγής την αστυνομία, την εκκλησία, τους δικαστές, τις μυστικές υπηρεσίες, τμήματα της κρατικής διοίκησης, τα μέσα μαζικής επικοινωνίας αποσταθεροποιώντας θεσμούς που είναι στυλοβάτες της δημοκρατίας. Ένα εξαρχής νέο και ριζοσπαστικό θεσμικό πλαίσιο πρέπει να καθορίσει και να εμπεδώσει την πλήρη διαφάνεια και την δημοκρατική τάξη. Ένα πλαίσιο που θα ξεκινήσει με συγκροτημένες παρεμβάσεις και βήματα εντός των συνταγματικών πλαισίων και θα κορυφωθεί στην επόμενη αναθεώρηση του Συντάγματος. Δε συμβιβαζόμαστε με την ιδέα ότι πολλές φορές στην αγορά ισχύουν δύο μέτρα και δύο σταθμά. Ότι υπάρχει η ζώνη των ισχυρών που επιβάλλει διαδικασίες αξιοποίησης του νομικού και θεσμικού πλαισίου περνώντας από τις χαραμάδες και τα παράθυρα που υπάρχουν. Και ότι υπάρχει η ζώνη των μικρομεσαίων που αποτελεί πάνω από το 90% του παραγωγικού δυναμικού της χώρας και δυναστεύεται από κάθε λογής βαρίδια. Να κλείσουμε αμέσως κάθε παράθυρο, κάθε χαραμάδα θωρακίζοντας τη δημοκρατία στην αγορά και την ίση δυνατότητα πρόσβασης σ’ αυτήν. Δε συμβιβαζόμαστε με την ιδέα μιας εκτεταμένης ανθρώπινης εκμετάλλευσης που ξεκινά από τα κυκλώματα εμπορίας και χρήσης ναρκωτικών, διακίνησης και εμπορίας ανθρώπων και φτάνει στη μαύρη εργασία. Χρησιμοποιώντας εκβιασμούς παντός είδους και αυξάνοντας την παραβατικότητα χτίζουν τα σύγχρονα γκέτο της φυγής, της αποξένωσης, της ανθρώπινης ισοπέδωσης και απαξίωσης. Εξαντλήσαμε, πια, τον κύκλο των συζητήσεων και της υποκρισίας που συνοδεύει τη σχεδόν συνειδητή απραξία. Η κοινωνική μας ευαισθησία απαιτεί εδώ και τώρα ριζικές λύσεις. Δε συμβιβαζόμαστε με την ιδέα ότι ανάμεσα στα ρετιρέ των εργαζομένων και στα σκοτεινά υπόγεια της μαύρης εργασίας υπάρχει ένα πελώριο χάσμα. Ότι ανάμεσα στη θαλπωρή της μονιμότητας στο δημόσιο και την ανασφάλεια και την άγρια εκμετάλλευση στον ιδιωτικό τομέα υπάρχει εργασία δύο ταχυτήτων. Ότι ανάμεσα στα κατακτημένα προνόμια μερίδας εργαζομένων και στις δραματικές συνθήκες δουλειάς για εκτεταμένα στρώματα εργαζομένων υπάρχει τόσο ανοιχτή η ψαλίδα των απολαβών και των παροχών. Ότι ανάμεσα στους ίδιους τους εργαζομένους του δημόσιου τομέα λίγοι τραβούν το κάρο και οι πολλοί χτυπούν απλώς την κάρτα και αν το κάνουν κι αυτό. Ότι μέσα από τις κραυγαλέες ανισότητες συντηρείται η φιλοσοφία και η λογική της ήσσονος προσπάθειας. Μια λογική που αυξάνει το κόστος και υποβαθμίζει την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών των παραγόμενων αγαθών. Μια λογική που καθιστά το κράτος δυνάστη και τον ιδιώτη εργοδότη αφέντη για τους πολίτες. Δε θα ακυρώσουμε τις κατακτήσεις αντίθετα θα τις διασφαλίσουμε προς τα πάνω κλείνοντας αναλογικά, δίκαια και σταδιακά τη ψαλίδα ανάμεσα στην ακριβοπληρωμένη και απλήρωτη εργασία. Όμως, τις πολιτικές αναδιανομής θα συνοδεύει μια άλλη κουλτούρα εργασίας που θα συνδέει το εισόδημα και τις παροχές με την παραγωγικότητα. Ο καθένας θα πρέπει να κάνει υποχρεωτικά τη δουλειά του. Συντρόφισσες και σύντροφοι, το ερώτημα είναι ποια πολιτεία μπορεί να τα εγγυηθεί όλα αυτά και ποιο κράτος θα τα υλοποιήσει. Θα μιλήσω με λόγια απλά, σταράτα, χωρίς υπεκφυγές. Με το σημερινό αναπτυξιακό και οικονομικό πρότυπο, με το σημερινό μοντέλο διακυβέρνησης και διαχείρισης της εξουσίας, με το σημερινό κράτος και τη λειτουργία του δεν είναι εφικτό. Η χώρα χρειάζεται νέο σχέδιο για την οικονομική και κοινωνική της ανάπτυξη ενόψει των ευρύτερων ευρωπαϊκών και παγκόσμιων εξελίξεων. Ένα μακροχρόνιο πρότυπο που αλλάζει τα μέχρι τώρα δεδομένα. Χρειάζεται μια πραγματική δημοκρατική ανατροπή που θα φέρει την υπογραφή ενός σύγχρονου κοινωνικού συμβολαίου. Στο ιδεολογικό υπόβαθρο αυτού του συμβολαίου βρίσκονται οι διαχρονικές μας αξίες. Ήμασταν, είμαστε και θα είμαστε πάντα πατριώτες. Ήμασταν, είμαστε και θα είμαστε πάντα σοσιαλιστές. Ήμασταν, είμαστε και θα είμαστε πάντα δημοκράτες. Μας εμπνέει και μας οδηγεί το όραμα του Ρήγα μεταφρασμένο στα δεδομένα της δικής μας εποχής. Αγωνιζόμαστε για μια Ελλάδα που δρα εθνικά, ζει ευρωπαϊκά, σκέφτεται οικουμενικά. Αγωνιζόμαστε για μια Ελλάδα που βγαίνει από τα τείχη της, συναγωνίζεται, συμπορεύεται, ανταγωνίζεται και αριστεύει. Αγωνιζόμαστε για μια Ομοσπονδιακή Ευρώπη που κατακτά τη θέση της στην παγκόσμια κοινότητα ως ο προοδευτικός πόλος σε ένα δημοκρατικό πολυκεντρικό κόσμο. Αγωνιζόμαστε μια Βαλκανική που είναι ενταγμένη οργανικά στην Ενωμένη Ευρώπη και για μια Μεσόγειο που μετατρέπεται σε θάλασσα ειρήνης, συνεργασίας και αρμονικής συνύπαρξης ανάμεσα σε όλες ανεξαίρετα τις όχθες που περιβρέχει. Αγωνιζόμαστε μαζί με τους πολίτες όλου του κόσμου, με τις προοδευτικές, σοσιαλιστικές και δημοκρατικές δυνάμεις για ένα δίκαιο, δημοκρατικό, αξιοβίωτο και ειρηνικό κόσμο. Έχουμε ένα μεγάλο όραμα. Ο δρόμος που οδηγεί στην πραγματοποίηση περνά απαρέγκλιτα μέσα από μια μεγάλη δημοκρατική ανατροπή. Όπως χθες ο Πρόεδρός μας είπε, τη μετάβαση από τον πανταχού παρόντα κρατισμό στην πολιτική κοινωνία. Μια πολιτεία που εδράζεται στη συμμετοχή, που ολοκληρώνει τον ισχυρό και αυτεξούσιο πολίτη. Μια πολιτεία που μεταφέρει την απόφαση στο λαό, την πρωτοβουλία στον πολίτη, τον έλεγχο και την κρίση στην κοινωνία. Η Δημοκρατική Ανατροπή έρχεται συνέχεια των ιστορικών κύκλων της Αλλαγής και του Εκσυγχρονισμού για να αλλάξει ξανά τα πράγματα στη χώρα με το ΠΑΣΟΚ επικεφαλής αυτής της προσπάθειας. Με την μεγάλη Αλλαγή οδηγήσαμε στην Ελλάδα των Ελλήνων. Με τον Εκσυγχρονισμό οδηγήσαμε στην Ελλάδα την ισχυρή της Ευρώπης. Με τη Δημοκρατική Ανατροπή θέλουμε να οδηγήσουμε στην Ελλάδα της Κοινωνικής Ευημερίας και Αλληλεγγύης. Συντρόφισσες και σύντροφοι, η πρώτη πράξη του κοινωνικού συμβολαίου, για να πούμε τα πράγματα με το όνομά τους, αφορά το θεμέλιο της δημοκρατικής ανατροπής και το σηματοδοτεί η Ελλάδα της παραγωγής, η Ελλάδα της εργασίας και η Ελλάδα της γνώσης. Είναι η πράξη του σύγχρονου πατριωτισμού. Χώρα που δεν παράγει, δεν μπορεί να ζήσει σήμερα στον κόσμο των ανοιχτών συνόρων, της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας και αγοράς. Εδώ στο επίκεντρο βρίσκεται το ποιοτικό και ανταγωνιστικό προϊόν, το ποιοτικό και ανταγωνιστικό αγαθό, η ποιοτική και ανταγωνιστική προσφορά υπηρεσιών. Χώρα που οι πολίτες της δεν δουλεύουν δημιουργικά καθολικά, δεν μπορεί να παράγει στον κόσμο του ανταγωνισμού. Εδώ στο επίκεντρο βρίσκεται ο στόχος, μια δημιουργική δουλειά για τον καθένα κάθε στιγμή της ζωής του, της διαδρομής του. Χώρα που δεν μαθαίνει διαρκώς, δεν οπλίζεται με καλπάζουσα γνώση, ούτε δημιουργικά μπορεί να δουλέψει, ούτε ποιοτικά να παράγει. Εδώ στο επίκεντρο βρίσκεται το ανοιχτό σχολείο που συνδέεται με την κοινωνική ανάγκη, την ανάπτυξη, την παραγωγή, τη δια βίου μάθηση. Είμαστε υποχρεωμένοι να μαθαίνουμε, να δουλεύουμε και να παράγουμε. Αυτή είναι η βάση της κοινωνικής ευημερίας η απαραίτητη προϋπόθεση. Η δεύτερη πράξη του κοινωνικού συμβολαίου αφορά τον κοινωνικό στόχο της δημοκρατικής ανατροπής που είναι η Ελλάδα της δίκαιης διανομής του πλούτου, της αλληλεγγύης, της ποιότητας ζωής. Είναι η πράξη ενός σύγχρονου και επίκαιρου σοσιαλισμού. Εδώ στο επίκεντρο βρίσκεται το σύγχρονο κοινωνικό κράτος. Ένα κράτος φορέας αναδιανομής του εισοδήματος μέσω του κοινωνικού μισθού. Ένα κράτος φορέας ανακατανομής του πλούτου μέσω του κοινωνικού προϋπολογισμού. Ένα κράτος φορέας άρσης του κοινωνικού αποκλεισμού μέσω των δικτύων κοινωνικής αλληλεγγύης. Θα με ρωτήσετε, τι περισσεύει για να μοιραστεί. Θα σας απαντήσω λίγο προκλητικά. Ακόμη και στα 1.000,00 € να συνομολογήσουμε ότι βρίσκεται το όριο της ελάχιστης αξιοπρεπούς διαβίωσης μπορούν οι πόροι να εξοικονομηθούν, φτάνει να υπάρξει άλλη λογική στην ανάπτυξη, άλλη λογική στην κατανομή του πλούτου. Καλύτερα να αυξάνεις το εισόδημα των μισθωτών και το οικογενειακό εισόδημα των λαϊκών τάξεων που μπορούν να αναθερμάνουν την οικονομία παρά να μοιράζει τον πλούτο σε επιδοτήσεις και ανεπίδοτα κίνητρα. Καλύτερα να επενδύεις σε μέτρα που απελευθερώνουν τις δυνατότητες του παραγωγικού δυναμικού της χώρας, της μικρομεσαίας ή της σύγχρονης επιχείρησης, παρά να επιδοτείς τα κέρδη του επιχειρηματία. Καλύτερα να επενδύεις στον άνθρωπο, στη δημιουργική εργασία, στη διάδοση της γνώσης και της καινοτομίας, παρά να επιδοτείς την αισχροκέρδεια και την παραοικονομία και να συντηρείς την ανεργία και την παραπαιδεία. Καλύτερα να επενδύεις αποκεντρωμένα και απευθείας στο περιβάλλον, τον πολιτισμό, την παιδεία, παρά να πληρώνεις για να καταστρέφεται η εθνική σου περιουσία και να εξαντλούνται οι πλουτοπαραγωγικοί σου πόροι. Η τρίτη πράξη του κοινωνικού συμβολαίου, που αποτελεί το φορέα της δημοκρατικής ανατροπής, είναι η προοδευτική και συμμετοχική διακυβέρνηση. Είναι η πράξη της σύγχρονης και ενεργού δημοκρατίας. Εδώ στο επίκεντρο βρίσκεται η Ελλάδα των Περιφερειών. Η αποκέντρωση, η νέα περιφερειακή συγκρότηση της χώρας, η τοπική ανάπτυξη και ανασυγκρότηση της υπαίθρου, η ριζική αλλαγή του κράτους, ο συμμετοχικός προγραμματισμός, απαιτούν δέσμη μεταρρυθμίσεων που ανατρέπουν τον «κρατισμό» και μεταφέρουν την απόφαση, την πρωτοβουλία, τον έλεγχο στην κοινωνία. Συντρόφισσες και σύντροφοι, θα μου επιτρέψετε στο σημείο αυτό να σηματοδοτήσω με λίγες αλλά συγκεκριμένες προτάσεις τις βασικές μεταρρυθμίσεις που οριοθετούν τη δημοκρατική ανατροπή : 1ο Το νέο μακροχρόνιο πρότυπο οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης έχει επίκεντρο την Ελλάδα των Περιφερειών. Την Περιφέρεια όχι ως γεωγραφικό μέγεθος, αλλά ως ολοκληρωμένο παραγωγικό σύστημα με ανταγωνιστική δυνατότητα, με αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της, με σύνδεση όλων των συντελεστών της παραγωγής και της ανάπτυξης. Η αυτοδυναμία της στηρίζεται στην ενιαία διοικητική, προγραμματική και θεσμική συγκρότηση και στη δραστική αύξηση των πόρων. Αυτό σημαίνει νέο χωροταξικό σχεδιασμό, ολοκληρωμένο διοικητικό σύστημα και κυρίως ανακατανομή του πλούτου. Προτείνουμε τα ΠΕΠ στο Δ’ ΚΠΣ να συμμετέχουν σε ποσοστό πάνω από το 50%, ενώ ένα ελάχιστο ποσοστό της συσσώρευσης πόρων στην Περιφέρεια να επανεπενδύεται σ΄ αυτήν. 2ο Η Ελλάδα των Περιφερειών στηρίζεται σε πέντε παράλληλες και συμπληρούμενες κατευθύνσεις. Η πρώτη αφορά τη βιώσιμη ανάπτυξη. Το περιβάλλον εισάγεται σε όλες τις όψεις της ανάπτυξης ως συντελεστής ισότιμος με την οικονομική μεγέθυνση. Η δεύτερη αφορά την ανασυγκρότηση της υπαίθρου και την πολυκεντρική ανάπτυξη των πόλεων στο εσωτερικό της Περιφέρειας. Η τρίτη αφορά την εναλλακτική γεωργία με την προσαρμογή της αγροτικής οικονομίας στο φυσικό και κλιματολογικό πλεονέκτημα και τον οικολογικό αποπροσανατολισμό της παραγωγής. Η τέταρτη αφορά τη σύνδεση της παραγωγικής βάσης με τη μεταποίηση, το συνεργατισμό και την παροχή υπηρεσιών. Και η πέμπτη κατεύθυνση αφορά την ειδική στρατηγική ανάπτυξης των νησιωτικών και ορεινών περιοχών, που απαιτούν πρόσθετους πόρους και ειδικές πολιτικές οργανικά ενταγμένες στην αναπτυξιακή διαδικασία. Τελικός στόχος, όπως αναφέρεται και στις πολιτικές μας θέσεις, είναι «να αναπτυχθεί η φτωχή περιοχή, να αναταχθεί η ερήμωση της υπαίθρου, να ανασυνταχθεί η αγροτιά, να εκσυγχρονιστεί και να ζήσει η μικρομεσαία επιχείρηση, να ολοκληρωθεί παντού ο κοινωνικός εξοπλισμός, η λειτουργία των υποδομών κοινωνικού εξοπλισμού με τις οποίες γεμίσαμε τη χώρα». 3ο Για την Ελλάδα της εργασίας ο στόχος «δημιουργική δουλειά για τον καθένα» συνδέει την νέα ανάπτυξη και την παραγωγική ανασυγκρότηση σε όλο το φάσμα της με τη δημιουργία νέων και μόνιμων θέσεων εργασίας. Η διεύρυνση του κοινωνικού τομέα της εργασίας συμβάλλει επίσης αποφασιστικά. Η προσαρμογή των εργασιακών δομών και σχέσεων στις ευρύτερες ευρωπαϊκές εξελίξεις φέρνει επί τάπητος θέματα όπως το 35ωρο, το είδος της εργασίας, τη μερική απασχόληση, πάντοτε στο πλαίσιο της θεσμικής κατοχύρωσης των θέσεων και των συνθηκών εργασίας. Ο στόχος της πλήρους απασχόλησης ενισχύεται αποφασιστικά από την πρότασή μας για την επένδυση στον άνθρωπο. Όταν ο Πρόεδρος πρότεινε το 40% το Δ’ ΚΠΣ να επενδυθεί στην απασχόληση και τη γνώση. Κρίσιμη προτεραιότητα για μας αποτελεί ο δραστικός έλεγχος στον ιδιωτικό τομέα και το χτύπημα της μαύρης εργασίας. 4ο Για την Ελλάδα της γνώσης, την μεταρρύθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος στηρίζουν το ολοκληρωμένο δημόσιο σύστημα πιστοποίησης εκπαιδευτικών μονάδων, η ριζική του αποκέντρωση και η σύνδεση με τις τοπικές και περιφερειακές ανάγκες, η αυτοτέλεια, η κινητικότητα, η ενίσχυση της έρευνας, η αναβάθμιση και αξιολόγηση των εκπαιδευτικών. Στο πλαίσιο αυτό οργανώνονται και μη κρατικά πανεπιστήμια. Η μεταρρύθμιση απαιτεί δραστική αύξηση των πόρων που θα προέλθουν όχι μόνο από το 5% του ΑΕΠ, την θεαματική αύξηση των κοινοτικών κονδυλίων, την προσέλκυση ιδιωτικών κεφαλαίων, αλλά κυρίως και από το μέρισμα ειρήνης από τη μείωση των εξοπλισμών. 5ο Το σύγχρονο κοινωνικό κράτος θα κριθεί από πολύ συγκεκριμένες αλλαγές και προτεραιότητες: Η ολοκλήρωση του ΕΣΥ με την αποκέντρωση του, την πλήρη λειτουργία όλων των μονάδων, την ενοποίηση των υπηρεσιών υγείας και κοινωνικής ασφάλισης σε ένα κυβερνητικό φορέα Το βιώσιμο και δίκαιο ασφαλιστικό σύστημα εξυπηρετεί πάντοτε τον καθολικό, τον αναδιανεμητικό και τον δίκαιο χαρακτήρα του. Σήμερα θέλουμε να ανοίξουμε και το τεράστιο θέμα της αναλογικής σύνταξης έτσι ώστε ούτε ώρα εργασίας να μην μένει έξω από την κοινωνική ασφάλιση Το δίκτυο κατά της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού προσανατολίζεται στην εγγύηση των ελάχιστων όρων αξιοπρεπούς διαβίωσης και την ελάχιστη εθνική σύνταξη. Η άρση του κοινωνικού αποκλεισμού και η κοινωνική ένταξη των μεταναστών, των ατόμων με αναπηρία, της κάθε είδους μειονότητας απαιτεί νέες σημαντικές επενδύσεις. Η ισοτιμία στα πολιτικά δικαιώματα όπως η ψήφος για τον νόμιμο μετανάστη είναι πάγια θέση που εφαρμόζεται σταδιακά. Η επιτελική κυβέρνηση και το επιτελικό κράτος που μετατρέπεται σε πλοηγό της νέας οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης δίνει υπόσταση σ’ αυτή τη συνολική μας στρατηγική. Με εκτεταμένες συγχωνεύσεις κυβερνητικών τομέων, κυβέρνηση λίγων υπουργών και ελάχιστων υφυπουργών θα αναλάβει την υλοποίηση του νέου σχεδίου. Η περιφερειακή ανασυγκρότηση σε λιγότερες, μεγαλύτερες και ισχυρότερες περιφέρειες συνοδεύεται με την αναβάθμιση του δεύτερου βαθμού αυτοδιοίκησης ουσιαστικά σε τοπική κυβέρνηση. Με αιρετά και άμεσα εκλεγμένα όργανα με μεταβίβαση όλων των σχετικών αρμοδιοτήτων και πόρων από το κράτος θα αναλάβει το περιφερειακό αναπτυξιακό σχεδιασμό και την προσφορά υπηρεσιών σε νομαρχιακό επίπεδο. Η τοπική ανάπτυξη αποδίδεται στον ισχυρό Δήμο που για το σκοπό αυτό θα προέλθει από νέα συνένωση σε μεγαλύτερους Δήμους και με ανακατανομή των συνολικών πόρων υπέρ της τοπικής αυτοδιοίκησης. Η ριζική αλλαγή του κράτους γίνεται με γνώμονα το κράτος υπέρ του πολίτη, κράτος ποιότητας, διαφάνειας, αποτελεσματικότητας. Την ολοκλήρωση της διοικητικής μεταρρύθμισης για μια διοίκηση με στόχους, με αποτελέσματα, με αξιολόγηση, με αξιοκρατία, με γνώση, κλείνοντας όλα τα παράθυρα αναξιοκρατίας, πελατειακών σχέσεων και κομματισμού οριστικά και αμετάκλητα. Τη διαφάνεια παντού με ισχυροποίηση του Γενικού Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης, με διαμόρφωση ολοκληρωμένου θεσμικού πλαισίου και ισχυρών μηχανισμών ελέγχου που αποτρέπουν το μονοπωλιακό έλεγχο των ΜΜΕ και διασφαλίζουν τον εξονυχιστικό έλεγχο όλων των δημόσιων προμηθειών και έργων. Ο εκδημοκρατισμός και η κοινωνική λογοδοσία όλων των αρμών του κράτους συμπεριλαμβανομένων της δημόσιας διοίκησης, της Δικαιοσύνης, της εκκλησίας, των σωμάτων ασφαλείας και των ενόπλων δυνάμεων, είναι θέμα που αφορά την πολιτεία και την οργάνωση της δημοκρατίας. Και τέλος ο χωρισμός εκκλησίας και κράτους μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο της δημοκρατικής ανασυγκρότησης ολοκληρώνουν τη ριζική αλλαγή στο κράτος. Η ριζική αλλαγή του σχεδιασμού της ανάπτυξης μέσω ενός συμμετοχικού προγραμματισμού γίνεται στη βάση των αρχών της επικουρικότητας των θεσμών, της αναλογικότητας των ευθυνών, της εγγύτητας στον πολίτη και της κοινωνικής λογοδοσίας. Προγραμματισμός που ενισχύεται με εφαρμογή της ηλεκτρονικής δημοκρατίας που διευρύνει τη συναίνεση, τη συμμετοχή και τον έλεγχο της κοινωνίας. Απέναντι σ’ αυτές τις δέκα προτάσεις πρέπει να προστεθεί, συντρόφισσες και σύντροφοι, ένα υστερόγραφο που όμως αποτελεί την περιβάλλουσα προϋπόθεση. Τίποτε απ’ όλα αυτά δεν μπορεί να ολοκληρωθεί αν δεν αλλάξει το κεφάλι, ο ιθύνων νους της Διακυβέρνησης, το πολιτικό σύστημα της χώρας. Αν θέλουμε πραγματικά να επανασυνδέσουμε την πολιτική με την κοινωνία, να αποκρατικοποιήσουμε τα κόμματα, να απεξαρτήσουμε τους πολιτικούς από την αγορά και την οικονομία και να χειραφετηθεί το πολιτικό σύστημα από τα παντοδύναμα ΜΜΕ πρέπει να χτυπήσουμε στην καρδιά του προβλήματος. Τις αιτίες που γεννούν τις πελατειακές σχέσεις. Για να πάψει η λειτουργία της «αντιπροσώπευσης» του συλλογικού συμφέροντος να υποκαθίσταται από τη λειτουργία της «διαμεσολάβησης» για το ατομικό συμφέρον. Η μεταρρύθμιση του πολιτικού συστήματος παρά τα βήματα που κάναμε και που ήταν αρκετά τολμηρά στην προηγούμενη φάση, είναι αναγκαία όσο ποτέ άλλοτε. Να ανοίξουμε επί τάπητος και από μηδενική βάση όλα τα μέτωπα. Της διαπλοκής των εξουσιών, του πολιτικού χρήματος, του «πόθεν έσχες» κομμάτων και πολιτικών, της αποκρατικοποίησης των κομμάτων, της κατάργησης των διαμεσολαβήσεων. Χρειάζονται ριζοσπαστικές αλλαγές στη λειτουργία του Κοινοβουλίου, της Αυτοδιοίκησης, του Συνδικαλισμού, στον εκλογικό νόμο και την αντιπροσώπευση των Περιφερειών, στην άμεση σχέση του πολίτη με τα κόμματα και τους πολιτικούς. Η συμμετοχική δημοκρατία δεν μπορεί να μην απεικονίζεται στο ίδιο το πολιτικό σύστημα που διευθύνει την ανάπτυξη και τη διοίκηση με ένα νέο και ριζοσπαστικό τρόπο. Και οι αλλαγές αυτές δεν μπορεί να μην αντιστοιχούνται στους νέους εθνικούς χωροταξικούς και αναπτυξιακούς σχεδιασμούς. Πρέπει να ξεκινούμε από αύριο το πρωί ένα διάλογο με την κοινωνία, τα κόμματα και τους φορείς για αυτή τη μεταρρύθμιση. Πρέπει να φτάσουμε, αν σε όλα τα άλλα θέματα δεν πρέπει να πάμε εκεί, σ’ αυτό πρέπει να φτάσουμε μέχρι προτάσεις νόμου. Δεν πρέπει να υπάρχει στην προοδευτική και συμμετοχική διακυβέρνηση που θα επαγγελθούμε η παραμικρή σκιά και να συντηρείται η υποκρισία στη λειτουργία της πολιτικής και των πολιτικών. Γιατί αυτή η λειτουργία είναι το κατ’ εξοχή μέτρο δημοκρατίας. Εδώ κρινόμαστε γι’ αυτό λογοδοτούμε. Συντρόφισσες και σύντροφοι, καλό είναι το κοινωνικό συμβόλαιο. Το επόμενο ερώτημα είναι με ποιους συνυπογράφουμε το κοινωνικό συμβόλαιο. Κι εδώ πρέπει να μιλήσουμε με λόγια απλά και σταράτα. Το συνυπογράφουμε με τις δυνάμεις της παραγωγής, της εργασίας, της δημιουργίας, της γνώσης, του πολιτισμού αλλά και τις δυνάμεις που ζουν στο περιθώριο και τη σκιά της κοινωνίας του ευδαιμονισμού, του υπερκαταναλωτισμού και της αφθονίας. Είναι κατεπείγουσα ανάγκη να επιστρέψουμε στον κοινωνικό πυρήνα του Κινήματός μας. Να κάνουμε ξανά σημαία μας τον κόσμο των μη προνομιούχων, τις δυνάμεις της εργασίας, τα ασθενέστερα στρώματα του πληθυσμού, τη ραχοκοκαλιά του ΠΑΣΟΚ. Τους εργάτες, τους μισθωτούς, τα αγροτικά στρώματα, τους μικρομεσαίους επαγγελματίες, τους συνταξιούχους. Προπαντός τις δυνάμεις του κοινωνικού αποκλεισμού που οι συνθήκες της νέας αστικοποίησης και τα νέα κοινωνικά προβλήματα γεννούν και γίνονται καρφί στο μάτι της κοινωνικής μας ευαισθησίας. Τους άνεργους, τους φτωχούς, τους μετανάστες, τους ανάπηρους. Κοντά σ’ αυτούς οι παραγωγικές δυνάμεις του επιχειρηματικού κόσμου και ιδιαίτερα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ανάπτυξης στο χώρο της αγροτικής οικονομίας, της μεταποίησης, της βιομηχανίας, των υπηρεσιών. Δυνάμεις όμως που αποδέχονται τους κανόνες του υγιούς ανταγωνισμού, που νοιάζονται για την ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή, που έχουν κοινωνική συνείδηση της συμβολής τους στην πορεία της χώρας. Αυτό το μπλοκ των δυνάμεων πρέπει να συνδεθεί οργανικά με τα νέα δυναμικά στρώματα που οι διεθνείς τεχνολογικές, οικονομικές και πολιτιστικές εξελίξεις δημιουργούν. Με τις πρωτοπόρες δυνάμεις που υπηρετούν την πρόοδο, την καινοτομία, που απαιτούν τη γνώση και τη συμμετοχή, που διεκδικούν την αξιοκρατία και τις ίσες δυνατότητες. Και, βεβαίως, να ενσωματώσουμε τις δυνάμεις μιας διαρκώς αναπτυσσόμενης και ενεργού κοινωνίας των πολιτών. Δυνάμεις που κινητοποιούνται για την οικολογία, τον πολιτισμό, την παιδεία, το δίκτυο κοινωνικής αλληλεγγύης, τον κοινωνικό εθελοντισμό, την ισότητα, τα κοινωνικά προβλήματα της νέας γενιάς, την προστασία και την ασφάλεια του πολίτη, την καθημερινότητα και το περιβάλλον. Ό,τι δηλαδή συνιστά μια σύγχρονη ποιότητα ζωής. Θα με ρωτήσετε, εντέλει με όλες τις δυνάμεις θα συνυπογράψουμε αυτό το συμβόλαιο; Όχι, βέβαια, υπάρχουν και δυνάμεις με τις οποίες, από εδώ και πέρα λέμε, να μην ξανασυνυπογράψουμε. Είμαστε σταθερά αντιμέτωποι με τις δυνάμεις του παρασιτισμού και της αντιπαραγωγικής δραστηριότητας, της αισχροκέρδειας και της συναλλαγής, του οικονομικού και γραφειοκρατικού κατεστημένου που τρέφεται με τη διαπλοκή και τη διαφθορά. Κι αν κάποιες στιγμές στην αυτάρκεια του «κυβερνητισμού» και του «κρατισμού» μας τις νομιμοποιήσαμε ή τις εκθρέψαμε στις παρυφές των εξουσιαστικών μας σχέσεων πρέπει εδώ και τώρα να σηκώσουμε τη σημαία της μάχης, της αυτοκάθαρσης, της δημοκρατικής ανατροπής στο εσωτερικό του κινήματός μας. Συντρόφισσες και σύντροφοι, έρχομαι τώρα στο τελευταίο ερώτημα που αφορά τις ίδιες τις πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις. Σε μια εποχή που σημαδεύεται από την ενίσχυση ενός κοινωνικού συντηρητισμού που αγκαλιάζει κυρίως στρώματα που βιώνουν συνθήκες έντονης ανασφάλειας το πρώτο μας καθήκον είναι να κερδίσουμε ξανά τη μάχη των προοδευτικών ιδεών. Ζούμε σήμερα, πέρα από την απουσία οράματος και εθνικής στρατηγικής της ελληνικής δεξιάς, τη «μικροελλαδική» νοοτροπία της Νέας Δημοκρατίας, τον όψιμο «λαϊκισμό» και τον ευσπλαχνικό «φιλανθρωπισμό» της δήθεν λαϊκής δεξιάς που προσπαθεί να ισορροπήσει τις αξεπέραστες αντιφάσεις και τις εγγενείς αντινομίες της. Εξυπηρετεί συγκεκριμένα οικονομικά συμφέροντα απευθείας με νομοθετικές ρυθμίσεις και επαγγέλλεται το «μεσαίο χώρο». Είναι προσηλωμένη στην ασύδοτη αγορά και την πλήρη απελευθέρωση της εργασίας και τον ανταγωνισμό και επαγγέλλεται την καταπολέμηση της ακρίβειας και της ανεργίας. Μειώνει δραματικά τα δημόσια έσοδα και επαγγέλλεται παραπέμποντας γενναία αύξηση μισθών, εισοδημάτων, κοινωνικών δαπανών στις καλένδες. Ιδιωτικοποιεί κοινωνικά αγαθά και επαγγέλλεται υγεία, κοινωνική ασφάλιση, απασχόληση για όλους, ενώ καλπάζει η ανεργία και ξηλώνεται το ασφαλιστικό σύστημα. και τι έμεινε; Έμεινε η «ηθικολογία», έμεινε η φοβική κοινωνία, έμεινε το κυνήγι μαγισσών, έμειναν οι διαρκείς επικλήσεις για τη διαφάνεια και το χτύπημα της διαφθοράς. Η πολιτική καταγγελία του κακού που είναι πάντοτε συνώνυμο δήθεν με το ΠΑΣΟΚ. Ο κ. Καραμανλής και η Νέα Δημοκρατία πρέπει να κατανοήσουν βαθιά. Ότι το πρόβλημα της Δημοκρατίας δεν είναι πρόβλημα προοδευτικής ρητορείας που κινητοποιεί ακροδεξιά ανακλαστικά. Γιατί και τα περίφημα «καθαρά χέρια» του Λαδά αποπνέουν ένα είδος σεμνότητας και ταπεινότητας. Ένα είδος ενίσχυσης των συντηρητικών στερεότυπων της φοβικής κοινωνίας, ένα είδος απαξίωσης των θεσμών που οδηγεί συνήθως στην αποσταθεροποίηση τους και όχι στη μετεξέλιξή τους. Το πρόβλημα της Δημοκρατίας είναι η κρίση της αντιπροσώπευσης που πρέπει να γίνει ξανά αυθεντική και γνήσια, είναι η απώλεια της συμμετοχής απέναντι στην τεχνική της εξουσίας και την τεχνοκρατική της διαχείριση, που πρέπει να ανατραπεί μέσα από διαδικασίες συμμετοχικού προγραμματισμού και κοινωνικής διαβούλευσης, είναι τα κλειστά και κατεστημένα κυκλώματα στους θύλακες της εξουσίας που επιβάλλουν την άμεση υποχρέωση της πολιτείας για εκδημοκρατισμό και κοινωνική λογοδοσία. Το χρέος μας, συντρόφισσες και σύντροφοι, είναι να ανακτήσουμε την ιδεολογική και πολιτική ηγεμονία της προοδευτικής μας πρότασης θέτοντας τα ουσιαστικά πολιτικά διλήμματα που συνοδεύουν τη νέα εποχή. Να αναδείξουμε τις εγγενείς αντιφάσεις της νέο-δεξιάς και του νέο-συντηρητισμού. Να αποδομήσουμε την κύρια πλευρά της στρατηγικής της, τον ανιστόρητο και ξεπερασμένο νέο-φιλελευθερισμό που δίνει άλλοθι στη μονοδιάστατη και κοινωνικά άδικη παγκοσμιοποίηση της αχαλίνωτης αγοράς. Να αποκαλύψουμε, ταυτόχρονα, τη δήθεν λαϊκή δεξιά που φιλοδοξεί να εισχωρήσει στον κεντρώο και πολιτικά φιλελεύθερο χώρο. Να αφήσουμε τη διαχείριση του «φόβου της πτώσης» στη συντήρηση και να εγγυηθούμε την «ελπίδα της ανόδου» για τα κοινωνικά στρώματα που βιώνουν ήδη την υποβάθμιση της θέσης τους, την καταρράκωση των ελπίδων τους, τη δραματική συρρίκνωση του επιπέδου ευημερίας τους. Με μια απαρέγκλιτη προϋπόθεση. Να ανατρέψουμε εμείς μεταξύ μας τις πρακτικές που οδήγησαν στην ιδεολογική υποχώρηση, την απλή διαχείριση πολιτικών και επέτρεψαν στη δεξιά να κερδίσει τη μάχη των αξιών έστω και με αυτό τον ψευδεπίγραφο τρόπο. Το πεδίο, όμως, που κρινόμαστε άμεσα και καθοριστικά είναι η καθημερινή πολιτική μάχη, η αντιπολιτευτική μας στάση και πολιτική. Από τη δομική αντιπολίτευση που ασκούμε σε κάθε θέση, σε κάθε πρόβλημα, σε κάθε επιλογή που απειλεί να ακυρώσει κατακτήσεις, δικαιώματα, θεσμούς προβάλλοντας ταυτόχρονα τη δική μας θέση και πρόταση. Από τη σθεναρή υπεράσπιση των εθνικών και λαϊκών συμφερόντων και την προβολή της δικής μας εναλλακτικής στρατηγικής. Από την καθημερινή μάχη που κατακτά την πρωτοβουλία στις εξελίξεις και διατυπώνει ολοένα και πιο καθαρά το νέο κοινωνικό μας συμβόλαιο. Σ’ αυτή τη μάχη πρέπει να απευθυνθούμε σε κάθε πραγματικά ανανεωτική και προοδευτική πολιτική δύναμη ανοίγοντας ένα δρόμο σύγκλισης και συμπόρευσης πάνω στο ευρύ πλαίσιο της δημοκρατικής ανατροπής για την Ελλάδα της κοινωνικής ευημερίας και αλληλεγγύης. Και βέβαια για να γίνουμε αξιόπιστοι αν η δημοκρατική ανατροπή οδηγεί από το κράτος-αφέντη και την ασύδοτη αγορά στην πραγματικά πολιτική κοινωνία οφείλουμε να μετατρέψουμε το ίδιο μας το κίνημα σε ανοιχτή πολιτική κοινότητα. Μια κοινότητα που σέβεται τον ισχυρό και αυτεξούσιο πολίτη και μάχεται για τη δίκαιη και αναπτυσσόμενη κοινωνία. Μια κοινότητα που καθιστά την κοινωνία πλοηγό στη νέα μας πορεία. Συντρόφισσες και σύντροφοι, ο Πρόεδρος του κινήματος, πριν λίγες μέρες, είπε ότι δεσμεύεται η επομένη του συνεδρίου μας, να βρει το ΠΑΣΟΚ σε πλήρη διάταξη μάχης, ιδεολογική, πολιτική, οργανωτική, σε πλήρη εξέλιξη και λειτουργία τα συλλογικά μας όργανα, σε πλήρη εξέλιξη και διάταξη μάχης οι δυνάμεις της δημοκρατικής παράταξης, που ξεκίνησε ήδη με επιτυχία τη γιγάντια προσπάθεια της δικής της αναγέννησης. Εγώ είμαι σίγουρος, ότι από αυτό το συνέδριο θα βγούμε πιο δυνατοί. Είμαι σίγουρος ότι τις επόμενες εκλογές, όποτε και να γίνουν, θα τις κερδίσουμε. Η φιλοδοξία μας όμως, δεν πρέπει να είναι μόνο να κερδίσουμε τις επόμενες εκλογές. Η φιλοδοξία μας είναι το ΠΑΣΟΚ που θα κερδίσει τις επόμενες εκλογές, να μην είναι ο αποδέκτης μιας αρνητικής ψήφου για την καταδικαστική πολιτική της Νέας Δημοκρατίας για τη χώρα και το λαό μας. Να είναι ο αποδέκτης μιας θετικής πολιτικής συσπείρωσης, μιας συσπείρωσης που θα εγγυηθεί, μαζί με την κοινωνία και τους προοδευτικούς πολίτες. Θα εγγυηθεί μια τέτοια συμμετοχική και προοδευτική διακυβέρνηση, που θα ανοίξει το νέο ιστορικό κύκλο της αλλαγής, της δημοκρατικής ανατροπής, στη συνέχεια της αλλαγής και τους εκσυγχρονισμού, πάντα με τον ίδιο γνώμονα. Τη μεγάλη προσφορά μας στον τόπο. Γιατί για μας πρώτα είναι ο τόπος. Μετά είναι τα συμφέροντα της κοινωνίας. Μετά είναι τα συμφέροντα του κινήματός μας. Το κίνημά μας γεννήθηκε για να υπηρετεί και θα υπηρετεί τον τόπο. Εγώ, λοιπόν, σας καλώ σε αυτόν τον αγώνα, να δώσουμε με χαμόγελο και αισιοδοξία τη μάχη. Και να είστε βέβαιοι ότι θα κερδίσουμε, όποτε και να γίνουν οι εκλογές και το ΠΑΣΟΚ θα ξανάρθει στην κυβέρνηση, ισχυρό, δυνατό, ανανεωμένο, ρωμαλέο, με νέες ιδέες, με νέες δυνάμεις, με νέα δυναμική. Γεια σας.