Ομιλία Κώστα Σκανδαλίδη Κοινοβουλευτικός Εκπρόσωπος Κινήματος Αλλαγής στο Νομοσχέδιο του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής με τίτλο “Ολοκληρωμένη θαλάσσια πολιτική στον νησιωτικό χώρο, διατάξεις για συμμόρφωση με υποχρεώσεις διεθνούς ναυσιπλοΐας και την αναβάθμιση Λ.Σ-ΕΛ.ΑΚΤ. και ειδικές ρυθμίσεις για την ψηφιοποίηση και εν γένει ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής ναυτιλίας στη μετά-COVID εποχή”.

Πριν μπω στο θέμα μας, μια αναφορά από προσωπική ανάγκη και μια επετειακή παρατήρηση: Έφυγε ο Σήφης Βαλυράκης από κοντά μας, ένας αδάμαστος αντιστασιακός, ένας φλογερός πατριώτης, ένας ασίγαστος δημοκράτης, ένας –θα τον έλεγα εγώ- αυθεντικός «πασόκος», μια ιδιότητα που τίμησε όσο λίγοι σε όλη τη διάρκεια της ζωής του.

Σε μια εποχή που η πανδημία αλλάζει με τρόπο τραυματικό τη ζωή μας και τη ζωή του πλανήτη, η μνήμη του Ολοκαυτώματος είναι σημαδιακή. Θα μου πείτε, τι σχέση έχει; Απλά σηματοδοτεί ένα οικουμενικό αίτημα, ότι αν θέλει να επιβιώσει αυτός ο κόσμος, πρέπει με κάθε τρόπο και μέσο να βάλει ως απόλυτη αυταξία την προστασία της ζωής στον πλανήτη, μακριά από τον πόλεμο, αλλά μακριά και από τον τεχνητό θάνατο. Νομίζω ότι είναι πάρα πολύ σημαντικό η μνήμη μας να τρέχει στα εκατομμύρια νεκρούς και είναι πολύ σημαντική μία προσπάθεια που γίνεται σε όλο τον κόσμο αυτή η μνήμη να αποτελέσει ένα ξύπνημα για το μέλλον.

 Κάθε νόμος εξ ορισμού είναι κείμενο εφαρμοσμένης πολιτικής.

Αυτό το νομοσχέδιο, είναι μια διακήρυξη ιδεών και στόχων για τη θαλάσσια οικονομία. Η απόσταση ανάμεσα στον τίτλο -και στους επιμέρους τίτλους- και στο περιεχόμενο είναι χαώδης. Δεν θα κουραστώ να επαναλαμβάνω ότι είστε μια Κυβέρνηση που συνεχώς διεκδικείτε για τον εαυτό σας τον τίτλο του σύγχρονου, του ορθολογικού, του μοντέρνου και όμως, κάθε νόμος που φέρνετε είναι μνημείο κακής νομοθέτησης.

Αυτό δε το νομοσχέδιο ξεπερνά τον εαυτό σας. Όλα τα εφαρμοστέα όχι μόνο μέτρα, αλλά και οι πολιτικές μετατίθενται και ανατίθενται στον Υπουργό και στην Κυβέρνηση. Ό,τι μέχρι τώρα μεσολαβεί -υποτυπωδώς έστω- ανάμεσα στις αποφάσεις της εκτελεστικής εξουσίας, για να διασφαλίσει τη διαφάνεια και τον έλεγχο, αποδομείται απροκάλυπτα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το άρθρο 25.

Όσο για τους τοπικούς αναπτυξιακούς φορείς, για αυτοδιοικητικούς θεσμούς, για συμμετοχικές διαδικασίες στον προγραμματισμό της ανάπτυξης, ούτε λόγος δεν γίνεται, βρίσκονται κυριολεκτικά έξω από τη λογική σας.

Εγώ δεν έχω καμία αμφιβολία ότι το συγκεντρωτικό μοντέλο διακυβέρνησης είναι οργανικά συνυφασμένο με τις συντηρητικές δεξιές πολιτικές στη χώρα μας. Είναι ένα μοντέλο που αδυνατεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες που υπαγορεύει η νησιωτικότητα.

Αυτές τις μέρες συζητάμε διαρκώς για την αναπτυξιακή στρατηγική. Ακόμα και σε αυτό το νομοσχέδιο ο βαρύγδουπος τίτλος είναι «Εθνική Στρατηγική». Αυτό υποδηλοί.

Όμως, στα σχέδια της Κυβέρνησης δεν υπάρχει ίχνος περιφερειακού σχεδιασμού. Εάν ενσκήψετε σε όλες τις προτάσεις που έχετε κάνει μέχρι τώρα, είτε αφορά την έκθεση «Πισσαρίδη», είτε αφορά το πιο πρακτικό, τον κρατικό προϋπολογισμό, είτε αφορά την πρόταση για το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, καμία περιφερειακή διάσταση δεν υπάρχει σε αυτές τις προτάσεις στην κατανομή στόχων, πόρων και μηχανισμών υλοποίησης. Με τους θεσμούς στο περιθώριο των εξελίξεων, σε ό,τι αφορά τις αποφάσεις για τις αναπτυξιακές επιλογές, δεν μπορεί να υπάρξει ουσιαστική ανάπτυξη στη χώρα.

Αν για την περιφέρεια της χώρας –για κάθε περιφέρεια της χώρας- η αναπτυξιακή της ταυτότητα και η προβολή της στο σχέδιο επανεκκίνησης και ανάπτυξης είναι μια αδήριτη αναγκαιότητα, στη νησιωτική Ελλάδα έχει τον χαρακτήρα της επιβίωσης, της άμυνας και της ανάπτυξης με την πιο ολοκληρωμένη σημασία του όρου.

Θέλετε την κλειστή κοινότητα; Θέλετε το δημογραφικό πρόβλημα και την επιβίωση του πληθυσμού ιδιαίτερα στα μικρά νησιά; Θέλετε τις υποδομές, την παρουσία του κοινωνικού κράτους ή την απουσία του; Θέλετε την άνιση κατανομή του κόστους ζωής; Θέλετε την άνιση ανταλλαγή στις μεταφορές και την επικοινωνία; Θέλετε την ανάγκη της αποτροπής της εξωτερικής απειλής, κυρίως σε όλη τη συστοιχία των νησιών της ανατολικής μεθορίου; Όλα αυτά, πράγματι, απαιτούν μια εθνική αναπτυξιακή στρατηγική.

Θα κάνω μια παρέκβαση. Το 1993 είχα πάει για πρώτη φορά στο Υπουργείο Αιγαίου και είχα διαπιστώσει ότι ένα μεγάλο πρόγραμμα με πάρα πολλούς πόρους της τότε ΕΟΚ, το πρόγραμμα για την ανάπτυξη των νησιωτικών περιοχών της Ευρώπης, είχε απορροφηθεί όλο από την Ισπανία, τη Γαλλία και την Πορτογαλία για κάτι υπερπόντια νησιά, την Τενερίφη κ.λπ. Αυτό το πρόγραμμα, όταν πήγα εγώ, είχε αφήσει ελάχιστους πια πόρους.

Όταν ρώτησα αν η ελληνική κυβέρνηση είχε κάνει κάποια συζήτηση να συμμετάσχει η Ελλάδα σε αυτό, μου είπαν ότι δεν έθεσε καν το θέμα και μόλις και διασφαλίσαμε κάποιους λίγους πόρους για να μπορέσουμε να κάνουμε κάποια έργα.

Γιατί το λέω αυτό; Το λέω όχι γιατί η Ελλάδα απουσίαζε, αλλά από τότε ξεκίνησε μια μεγάλη προσπάθεια να καθοριστεί η ιδέα της νησιωτικότητας.

Φτάσαμε, λοιπόν, στο 2001 και με δική μας πρωτοβουλία κατοχυρώσαμε τον όρο στη συνταγματική αναθεώρηση. Εδώ, όμως, πρέπει να πούμε ότι αυτή η συνταγματική επιταγή δεν αποτέλεσε έκτοτε -και εδώ μπορούμε να κάνουμε και εμείς την αυτοκριτική μας- ποτέ πραγματικό αντικείμενο κυβερνητικής ενασχόλησης.

Τι σημαίνει το περιεχόμενο αυτής της συνταγματικής ρύθμισης; Ότι σε κάθε σημαντική θεσμική, οικονομική, αναπτυξιακή σοβαρή τομή, μεταρρύθμιση, επιλογή πρέπει να υπάρχει απαρέγκλιτα διακριτό κεφάλαιο, η εξειδίκευση για τη νησιωτικότητα, δηλαδή εξειδίκευση για ειδικά μέτρα που αφορούν τα νησιά. Δεν μιλάω για όλους τους νόμους. Μιλάω για τους σοβαρούς θεσμικούς νόμους που «κατεβάζει» κάθε φορά μια κυβέρνηση.

Απέναντι σε αυτή την ανάγκη, που είναι αδήριτη πια, ποια είναι σήμερα η πολιτικοκοινωνική πραγματικότητα; Υπήρξαν δύο σημαντικά μέτρα, οι μειωμένοι συντελεστές του ΦΠΑ και το μεταφορικό ισοδύναμο. Ούτε το ένα ούτε το άλλο διεκδικήθηκαν ουσιαστικά όσο θα μπορούσαμε. Και στην εφαρμογή του μεταφορικό ισοδύναμο ήταν αποδυναμωμένο, ελλιπές και δεν είχε το αποτέλεσμα που απαιτούσαν οι καιροί, γιατί έπρεπε να συμπεριλάβει και τις μεταφορές των αγαθών και στα θέματα του ΦΠΑ έχει μια παράξενη εμμονή η Κυβέρνηση να μη φέρνει ποτέ μια ρύθμιση ενώ φαντάζομαι ότι στα πλαίσια σήμερα της πολιτικής που ασκείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση έχει τη δυνατότητα να έχει μειωμένους συντελεστές ΦΠΑ σε μια περιοχή. Δεν είμαστε κάτω από τους δημοσιονομικούς περιορισμούς που υπήρχαν πριν από την πανδημία. Άρα, γιατί δεν φέρνει έναν νόμο να το κατοχυρώσει για τα επόμενα χρόνια, για τον επόμενο και τον μεθεπόμενο χρόνο και να περιλάβει, βέβαια, όλη τη νησιωτική Ελλάδα;

Αυτά είναι αποσπασματικά μέτρα. Έπρεπε να είναι πιο ολοκληρωμένα. Υπάρχουν μόνιμα και κραυγαλέα προβλήματα στη διαχείριση των υδάτινων πόρων, στο κόστος μεταφοράς των αγαθών, στην περιβαλλοντική προστασία, στην ανάδειξη της πολιτιστικής ταυτότητας, στην παρουσία του κοινωνικού κράτους, προβλήματα άλυτα που δεν αντιμετωπίζονται με την ονοματοδότηση κοινοτικών ή εθνικών προγραμμάτων δίκην ευχολογίου.

Διότι τα μέτρα που προβλέπει το νομοσχέδιο, αποδιαρθρώνοντας πάγιες πολιτικές που αφορούν την ασφάλεια των λιμανιών, την ασφάλεια των ναυτεργατών και των εργασιακών δικαιωμάτων, στο όνομα της επιλεκτικής πολιτικής της Κυβέρνησης, δείχνουν μια αδυναμία να σχεδιάσει μια πολιτική επί της ουσίας αναπτυξιακή στην περιοχή.

Και βέβαια, το άκρον άωτον της κυνικότητας είναι η προκλητική και εσκεμμένη αποδυνάμωση της Ρυθμιστικής Αρχής Λιμένων. Ό,τι δεν μεσολαβεί ανάμεσα στις επιλεκτικές σας αποφάσεις και στην οικονομία της αγοράς για έλεγχο και διαφάνεια καταργείται. Αυτό είναι βασικό, δομικό στοιχείο της πολιτικής σας σε όλη την έκταση και ιδιαίτερα σήμερα -απ’ ό,τι καταλαβαίνουμε- και στο υπάρχον νομοσχέδιο.

 Η νησιώτικη περιφέρεια της χώρας έχει απόλυτη ανάγκη να σχεδιαστεί, πράγματι, εθνική στρατηγική σε δύο απαρέγκλιτα συνδεδεμένους άξονες, μια αναπτυξιακή στρατηγική, με κέντρο βάρους την ολική ποιότητα, που αναδεικνύει σε ένα ολοκληρωμένο σύμπλεγμα πολιτισμό, τουρισμό, τοπική παραγωγή, περιβάλλον, με τις υποδομές για αυτό σε απόλυτη προτεραιότητα, που προϋποθέτει και απαιτεί άλλη θεσμική διάρθρωση και κατανομή των διαθέσιμων πόρων.

Εγώ δεν καταλαβαίνω γιατί σε όλες τις αναπτυξιακές σας προτάσεις έχετε κατανομή των πόρων κατά κλάδο και δεν έχετε και μια στοιχειώδη περιφερειακή κατανομή ούτε καταλαβαίνω γιατί δεν παίρνει κάποια φορά μια κυβέρνηση το μέτρο ένα κομμάτι από τον παραγόμενο πλούτο στις περιοχές αυτές να επανέρχεται σε αυτές, ως το αναπτυξιακό ισοδύναμο των δομικών αδυναμιών που έχουν τα νησιά να αναπτυχθούν με τον ίδιο τρόπο που αναπτύσσεται η στερεά Ελλάδα. Σας λέω μια πρόταση που ήταν πάρα πολύ σημαντική και θα μπορούσε να λύσει πάρα πολλά προβλήματα και διαχρονικά.

Και βέβαια, τέτοιοι εθνικά κρίσιμοι στόχοι έχουν μια προϋπόθεση που χωρίς αυτή, τα νησιά μας θα τρέχουν πίσω από τα γεγονότα, δηλαδή την ανάπτυξη ενός νέου μοντέλου περιφερειακής διακυβέρνησης, με νέα διοικητική και διαχειριστική φιλοσοφία, με γενναία αποκέντρωση αποφάσεων, εξουσιών και πόρων στους τοπικούς αναπτυξιακούς θεσμούς, με μια νέα μορφή κωδικοποίησης σχέσεων κράτους-αυτοδιοίκησης-πολίτη, με άλλα λόγια με έναν δημοκρατικό προγραμματισμό.

Φέρνω ένα παράδειγμα: Η διοίκηση, παραδείγματος χάριν, το κράτος είναι αλλιώς στη στερεά Ελλάδα και αλλιώς σε ένα νησί, μια κλειστή κοινωνία. Εκεί το κράτος είναι ο δήμος. Πρέπει, λοιπόν, να έχουμε ξεχωριστές πολιτικές και όχι παντού τα ίδια.

Αντί να γίνει αυτό, δυστυχώς, κινείστε πολύ μακριά από αυτή τη μεγάλη αλλαγή που έχει ανάγκη η νησιωτική Ελλάδα. Νομίζω ότι αυτό δεν είναι καλός οιωνός για τα επόμενα χρόνια για τις περιοχές μας, για τα νησιά μας, για τη χώρα γενικότερα.