Συνέντευξη Κώστα Σκανδαλίδη στο περιοδικό ”ΝΕΜΕΣΙΣ” στο δημοσιογράφο Ιορδάνη Χασαπόπουλο.

Τι είναι για σένα το Αιγαίο; 

Το Αιγαίο είναι ρίζα, είναι ομορφιά , είναι ζωή. Η πρώτη εικόνα που θυμάμαι στη ζωή μου είναι τη θάλασσα να φτάνει στην εξώπορτα του σπιτιού μας όταν φυσούσε άγριος νοτιάς. Το Αιγαίο είναι βίωμα, πολιτισμός και νοσταλγία. Και η ίδια μου η ζωή είναι συνυφασμένη με μια διαρκή επιστροφή και αναβάπτιση σ’ αυτό. 

Το Αιγαίο σε έκανε ποιητή; 

Μεγάλος λόγος. Ποιητής! Δεν νιώθω έτσι. Η άσπρη θάλασσα σε κάνει να νιώθεις ανοιχτό τον ορίζοντα βαθιά τα συναισθήματα σου. Σε μαθαίνει να διαλογίζεσαι, να γράφεις, να τραγουδάς. Σε συνδέει με τους ήχους του βιολιού και του λαγούτου. Σε περιβάλλει στις γιορτές και στο θρήνο σου. Έτσι από μικρός ψέλλισα στίχους, σκόρπιους και ατελείς, μισοτραγούδησα, μισοέψαλλα στην Αγία Παρασκευή. Έζησα, όμως, και μεγάλωσα με τους ήχους, τα χρώματα και τα αρχαία ερείπια που όποια πέτρα κι αν σήκωνες έβρισκες από κάτω.  

Έκανες παρέα με μουσουλμάνους που ακόμη ζουν στην Κω;

Και πολύ στενή. Καλοί άνθρωποι, φιλήσυχοι, εργατικοί. Είτε τουρκοκρητικοί, είτε μικρασιάτες νιώθαμε το ίδιο μαζί τους. Θυμάμαι τη μάνα μου να με στέλνει στον Αχμέτ για τυριά και αλλαντικά, στον Αλή για γάλα, στον Ιμπραήμ για γλυκά, όπως ακριβώς με έστελνε στους Έλληνες για ψωμί ή ταχίνι ή κρέας. Δεν υπήρχε διάκριση. Στο σχολείο συμμαθητές και συνήθως πολύ καλοί μαθητές όσοι συνέχιζαν στο γυμνάσιο. Και τώρα το ίδιο νιώθω παρ’ ότι ο αέρας με τα χρόνια άρχισε να μυρίζει διαφορετικά. 

Τι εννοείς; 

Μικρό παιδί θυμάμαι το ένα φως και τα λιγοστά σπίτια απέναντι στο Μπόντρουμ, την παλιά Αλικαρνασσό. Τώρα έγιναν απέραντη πολιτεία. Εξαιρετικό θέρετρο στα παράλια της Μικράς Ασίας. Η προσπάθεια της Άγκυρας να συντηρήσει τον μύθο περί μη ελληνικότητας των νησιών, η επιμονή στην παρωχημένη από τα πράγματα αποστρατικοποίηση και οι διεκδικήσεις στο Αιγαίο συνοδεύτηκαν με την απόπειρα μεταφοράς του προβλήματος από τη Θράκη στην Κω και τη Ρόδο όπου ακόμη υπάρχουν μουσουλμανικές μειονότητες. Αυτό κατά καιρούς δυσκολεύει τα πράγματα παρ’ ότι οι άνθρωποι που μένουν στα νησιά δεν έχουν να μοιράσουν μαζί μας τίποτε. Εν τω μεταξύ οι Τούρκοι μεταφέρουν μαζικά πληθυσμούς από την Ανατόλια στην Ιωνία.  

Κι έτσι φτάσαμε στα Ίμια; 

Τα  Ίμια είναι μια βραχονησίδα ανάμεσα σε πολλές που είναι διάσπαρτες στην περιοχή. Το σύμπλεγμα μικρών νησιών, βράχων και βραχονησίδων είναι από τις πιο μεγάλες ομορφιές του Αιγαίου. Η θέση της συγκεκριμένης συστάδας ανάμεσα στην Κω, την Κάλυμνο και την Μικρά Ασία επιτρέπει στους Τούρκους να δοκιμάζουν την αντοχή μας. Το καθεστώς τους είναι δεδομένο από τις διεθνείς συμβάσεις και συμφωνίες. Τα Ιμια ανήκουν στην Ελλάδα όπως κάποιες άλλες βραχονησίδες ανήκουν στην Τουρκία. Η γεωγραφία τους θεωρούν οι Τούρκοι ότι τους δίνει το δικαίωμα να αμφισβητούν και κυρίως να επιχειρούν να νομιμοποιήσουν την επεκτατική τους στρατηγική. Χρειάζονται ατσαλένια νεύρα και αταλάντευτη στάση από μας. 

Και το Αγαθονήσι;   

Το Αγαθονήσι είναι ένα πραγματικό διαμάντι στην περιοχή. Μένουν εκεί άνθρωποι που αγαπούν του τόπο τους, δημιουργικοί και προοδευτικοί, σε πείσμα των αντιξοοτήτων που υπάρχουν, έτσι όπως το νησί είναι αφημένο στο πέλαγος μακριά από τις κοντινότερες στεριές της Πάτμου ή της Ικαρίας. Εδώ δεν αμφισβητείται προφανώς η ελληνικότητα από τους Τούρκους, αμφισβητείται η κυριαρχία στον αέρα ή τη θάλασσα. Κεντρικό πρόβλημα των μικρών νησιών του ανατολικού αιγαίου είναι η αποκατάσταση αισθήματος ασφάλειας και η πολιτική κινήτρων που κρατούν τους ανθρώπους εκεί.  

Νιώθεις ανήσυχος από τις τουρκικές προκλήσεις; Μπορούν να οδηγήσουν σε θερμό επεισόδιο; 

Αν έλεγα ότι δεν ανησυχώ θα ήμουν ψεύτης. Όταν η χώρα είναι στα κάτω της, το εθνικό μέτωπο χαλαρό, οι εξελίξεις απομακρύνουν  την Τουρκία από την άμεση ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το Ελσίνκι εξ αντικειμένου αποδυναμώθηκε και η κατάσταση σ’ αυτή τη γωνιά της γης παραμένει ρευστή και μεταβατική είναι φανερό ότι επικρατούν και «θερμές λογικές» από τα γεράκια της Άγκυρας. Είναι και η γενικότερη ανισορροπία της εποχής με την διεθνή οικονομική κρίση και την αλλαγή της ηγεσίας στις ΗΠΑ όπου κάποιοι θα ήθελαν να επωφεληθούν. Η ψύχραιμη και σταθερή στάση προάσπισης των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων και η ενεργή ενημέρωση της διεθνούς  κοινότητας και κυρίως της Ευρώπης είναι αυτονόητη υποχρέωση μας. Όσο για το θερμό επεισόδιο νομίζω ότι είμαστε ακόμη μακριά απ’ αυτό. Εγρήγορση χρειάζεται και συσπείρωση του ελληνισμού.  

Θεωρείς ότι η Κυβέρνηση δεν ανταποκρίνεται στην εθνική ανάγκη; 

Είμαι σίγουρος ότι δεν βρίσκεται στο ύψος των περιστάσεων. Παραμένει αδρανής προς τα έξω και δεν δημιουργεί τους όρους και τις προϋποθέσεις εθνικής συσπείρωσης στο εσωτερικό της χώρας. Η εξωτερική πολιτική σε μια χώρα όπως η Ελλάδα δεν ασκείται με «καθωσπρεπισμούς» και ήπιες διπλωματικές κινήσεις. Ούτε με εσωτερικές καντρίλιες για επί μέρους κινήσεις και τη σκοπιμότητα τους όπως η επίσκεψη του Πρόεδρου της Δημοκρατίας στο Αγαθονήσι. Ο Πρωθυπουργός από το Σύνταγμα και τον Κανονισμό της Βουλής έχει στη δικαιοδοσία του όργανα εθνικής συνεννόησης και ενιαίας στάσης. Μέχρι τώρα δείχνει ότι δεν τα χρειάζεται. Εξακολουθεί να επιδεικνύει   επικίνδυνη αυτάρκεια.  

Συνδέονται οι προκλήσεις και με τις εξελίξεις στην Κύπρο… 

Ασφαλώς. Η Τουρκία αναπτύσσει ενιαίο και εξαιρετικά επιθετικό μέτωπο προκλήσεων και παραβιάσεων. Και  το Κυπριακό μετά την αποδυνάμωση της ευρω τουρκικής προσέγγισης και την οριστική απόρριψη του σχεδίου Ανάν απαιτεί χάραξη νέας πολιτικής στο εθνικό μας μέτωπο. Η Κυβέρνηση αδρανεί  και ο Πρωθυπουργός έχει ιστορική ευθύνη. 

Τι θα μπορούσε να κάνει περισσότερο; Ήδη η ελληνορωσική προσέγγιση φαίνεται να κοστίζει… 

Η οικονομική κρίση, η μεταβατική και ρευστή κατάσταση και η ευρωπαϊκή αναδίπλωση βρίσκει την Ελλάδα ανοχύρωτη χώρα. Χωρίς βηματισμό, στόχους, επιθετικές πρωτοβουλίες, κοινά αποφασισμένη και ενσυνείδητη  εθνική στρατηγική. Κουράστηκα να ακούω για ευθύνες στην πορεία δεκαετιών, για το ότι «όλοι είναι ίδιοι», για τη συνολική απαξίωση του πολιτικού κόσμου. Υπάρχει Κυβέρνηση; Πέντε χρόνια κυβερνά ο κ. Καραμανλής. Έχει συνδεθεί με οποιοδήποτε θετικό στόχο το όνομα του; Πολλά θα μπορούσε. Δεν έκανε όμως σχεδόν τίποτε και είναι μονίμως απών από τις διεθνείς μάχες. Όσο για την ελληνορωσική προσέγγιση όλοι του συμπαρασταθήκαμε. Αυτό αρκεί; Η χώρα χρειάζεται επανεκκίνηση και εσωτερική ανασύνταξη.  

Πως προτείνεις να γίνει αυτή; 

Όχι βέβαια με ασύμφορες ιδιωτικοποιήσεις, με πολιτικές ανακατανομής του πλούτου που διευρύνουν τις ανισότητες, με ασύδοτες αγορές.  Αλλά με εθνικές επιχειρηματικές δυνάμεις, με κράτος που λειτουργεί και δε ξεπουλά, με ρυθμιστικό πλαίσιο και δημοκρατία στην αγορά. Με άλλη πολιτική, σε άλλη κατεύθυνση. Σήμερα ακόμη και οι πιο δεξιοί καταφεύγουν στη θαλπωρή του κράτους και οι δικοί μας αμετανόητοι είτε νεοφιλελεύθεροι, είτε της λαϊκής δεξιάς επιμένουν στις αδιέξοδες επιλογές. 

Γι’ αυτό φαντάζομαι προτείνεις την «Κυβερνώσα Αριστερά»… 

Ασφαλώς. Γιατί αν δεν υπάρξει δημοκρατική ανατροπή από τα κάτω με αναδιανομή του πλούτου, δίκαιη και αναλογική, με ανασύνταξη της πολιτείας και αποκέντρωση της εξουσίας, με την κοινωνία και κυρίως τη νέα γενιά να παίρνουν την υπόθεση στα χέρια τους διέξοδος δεν υπάρχει. Όποια διευθέτηση συμφερόντων και μοιράσματος της πίτας και να γίνει στην κορυφή η κρίση θα βαθαίνει. Χρειαζόμαστε σχέδιο εθνικής σωτηρίας κυριολεκτικά ανατρεπτικό. Αυτό εγώ οριοθετώ ως Κυβερνώσα Αριστερά και γι’ αυτό αγωνίζομαι.  

Έδωσες έμφαση στη νέα γενιά. Αυτή, όμως, σας απορρίπτει συλλήβδην, σας θεωρεί καθεστωτικούς… 

Και δεν έχει άδικο. Τα κόμματα της μεταπολίτευσης είτε είναι φορείς εξουσίας είτε διεκδικούν μερίδιο σ’ αυτή, είτε με άκριτους ακτιβισμούς διαμαρτύρονται εναντίον της έγιναν συν το χρόνο καθεστωτικά. Με την έννοια ότι βολεύονται στη συντήρηση ή την αναπαραγωγή του συστήματος. Ακόμη κι όσα κόμματα αυτοαποκαλούνται «αντισυστημικά» έχουν την ίδια πρακτική και υπηρετούν την εξουσιολατρεία. Η νέα γενιά δεν εμπνέεται από την πολιτική γιατί νιώθει την ανασφάλεια της πρώτης μεταπολιτευτικής νέας γενιάς που μπορεί να ζήσει χειρότερα από την προηγούμενη. Ωστόσο εκεί θα κριθούμε ιστορικά. Αν θα την κινητοποιήσουμε θετικά. Αλλιώς όλοι παρένθεση θα είμαστε. Και η χώρα δεν χρειάζεται διαχειριστικές παρενθέσεις. Χρειάζεται νέους ριζοσπαστικούς προσανατολισμούς.  

Περιγράφεις την ανατροπή και θέλω να σε ρωτήσω ευθέως αν σου έλεγαν ποιοι θα πρέπει να ταράξουν τα νερά ποιους θα έδειχνες; 

Εκτός από τον εαυτό μας, την κατεστημένη πολιτική θα’ θελα να απευθύνω το σύνθημα «κουνηθείτε ρε…» στους πνευματικούς ταγούς. Είμαι βαθειά απογοητευμένος από το βόλεμα, τη διάλυση της παιδείας, την κατάσταση στα σχολεία, τον επαγγελματισμό και τον ωχαδελφισμό της πνευματικής και καλλιτεχνικής ελίτ της χώρας. Νιώθω κάποιες στιγμές ότι ο Ελληνισμός ξέμεινε από οξυγόνο, από δυνάμεις. Κουράστηκα να ακούω για συναλλαγές, για καρέκλες, για θεσιθηρίες, για μετριοκρατία. Δεν ακούω φωνές έμπνευσης, ουσιαστικής και όχι τυφλής εξέγερσης, μήνυμα επανασυσπείρωσης. Η Ελλάδα έχει ανάγκη από πολιτιστική άνοιξη, από πολιτισμικό σοκ. Όπως τις αρχές του ’60, όπως μετά την μεταπολίτευση, όπως ακόμα και στις αρχές του ’80. 

Ας γυρίσουμε ξανά στον Κώστα Σκανδαλίδη. Με όλα αυτά πως βρίσκεις καιρό για τάβλι; 

Αλίμονο στον πολιτικό που παντρεύεται την πολιτική επαγγελματικά και βλέπει τις καρέκλες της εξουσίας ιδιοκτησιακά. Αφυδατώνεται από κάθε κοινωνική όσμωση, από κάθε ευαισθησία, από κάθε συλλογική ανάγκη. Γίνεται πιόνι στη σκακιέρα των συμφερόντων. Δεν είναι τυχαίο ότι γεμίσαμε «λομπίστες» της πολιτικής και καριερίστες αποδιαρθρώνοντας κάθε συλλογική έμπνευση και δράση. Το τάβλι δεν είναι χαμένος χρόνος. Είναι επαφή, είναι φυγή, είναι προσωπικός χώρος. Το ίδιο είναι το βιβλίο, η μουσική, το θέατρο, η ταβέρνα, το μπαράκι, το λαϊκό μαγαζί. 

Μου κάνει εντύπωση πως ενώ ζεις όλες τις ώρες της μέρας και της νύχτας συναναστρέφεσαι με τόσο διαφορετικούς ανθρώπους, ποτέ δεν προκαλείς, δεν κουτσομπολεύσαι, δεν κατηγορείσαι… 

Κάποτε μια συνάδελφος σου μου είπε όταν επιτέθηκα στο μιμητισμό της «Μυκόνου» «μα εσείς κ. Σκανδαλίδη θεωρείστε κοσμικός». Της απάντησα. «Λάθος. Δεν είμαι κοσμικός. Είμαι του κόσμου». Νομίζω ότι αυτό τα λέει όλα. Η κοινωνία, ο λαός είναι ένα πολύχρωμο μωσαϊκό και η ζωή μια σύνθεση από άπειρες στιγμές. Πάντα νιώθεις δημιουργικός αν είσαι αυθεντικός, αν είσαι ο εαυτός σου, αν κατανοείς τον άλλο και δεν τον αντιμάχεσαι, αν νιώθεις την ανεπανάληπτη ιδιομορφία του, αν σέβεσαι την αξιοπρέπεια του. Όποιος και να’ ναι. Όσο ψηλά ή χαμηλά κι αν βρίσκεται. 

Κατασκευάζεται επικοινωνιακά αυτή η σχέση; 

Ποτέ. Μόνο αν είναι βιωματική. Αλλιώς «ο κλέφτης και ο ψεύτης τον πρώτο χρόνο χαίρονται». Οι επικοινωνιολόγοι  μπορούν να σου πουν πώς να μιλάς, πώς να στέκεσαι, τι να φοράς, πώς να κινείσαι. Αδύνατον να σου πουν πώς να αισθάνεσαι ή να μετρήσουν πόσο από την ψυχή σου εξωτερικεύεται στον τρόπο ζωής σου. Οι εικοινωνιολόγοι μπορούν να σε βελτιώσουν, να περιτυλίξουν με κατάλληλο σελοφάν το «προϊόν» τους. Δεν μπορούν να το κατασκευάσουν. Ούτε με κλωνοποίηση. Το πολύ να σε μετατρέψουν σε «Ντόλυ». 

Άρα για σένα η «Ντόλυ» δε μπορεί και να ερωτευτεί… 

Όχι βέβαια. Γιατί κλαίει και γελά μηχανικά, αισθάνεται προγραμματισμένα, ζει βιονικά, όχι βιωματικά. 

Είσαι καχύποπτος απέναντι στην τεχνολογική έκρηξη, την τεχνολογική επανάσταση; 

Κάθε άλλο. Έχω μείνει άναυδος από το μεγαλείο αλλά και το θράσος του ανθρώπου που προσπαθεί να εξιχνιάσει το σύμπαν. Έχω μείνει άναυδος από την αναζήτηση του σωματιδίου που ακολούθησε δευτερόλεπτα μετά τη μεγάλη έκρηξη που δημιούργησε τον κόσμο. Έχω μείνει άναυδος από τη δυνατότητα του πολίτη του 21^ου αιώνα να κρατά στα χέρια του την ατομική βόμβα αναβάθμισης ή καταστροφής της ζωής στον πλανήτη. Και ζηλεύω το γιο μου που θα ζήσει μετά από μένα ελπίζω σε ένα κόσμο ειρήνης, έναν ακόμη πολιτισμό του ανθρώπου που κανείς δε μπορεί όχι απλά να τον περιγράψει, αλλά ούτε καν να τον φανταστεί. 

Φαντάζεσαι τον εαυτό σου εκτός πολιτικής; 

Αυτή τη στιγμή με κανέναν τρόπο. Νιώθω ότι και ιδέες έχω, και όρεξη για καινούρια πράγματα και κρατώ ακόμη μέσα μου τη διάθεση να αλλάξουμε τον κόσμο και τη ζωή μας. Το μόνο σίγουρο είναι ότι δε θα κακογεράσω στα έδρανα της Βουλής. 

Κι αν έφευγες τι θα γινόσουν απ’ όσα χρημάτισες; Ποιητής, αναλυτής, δημοσιογράφος, συγγραφέας, ραδιοφωνικός παραγωγός; 

Λίγο απ’ όλα. Αλλά πάνω απ’ όλα ονειρεύομαι έναν ενιαίο χώρο με βιβλιοπωλείο, δισκάδικο, παραδοσιακό καφενείο και κάβα. Όπου θα μπορεί κάποιος να αγοράσει ένα βιβλίο, να περιδιαβάσει με τους φίλους του ακούγοντας οικείους ήχους, να απολαύσει ένα τσίπουρο ή και να παίξει τάβλι ή σκάκι. Σ’ αυτό το χώρο θα ένιωθα υπέροχα και δημιουργικά.

Πόσο μακριά φαίνονται αυτά από την οικονομική κρίση, τη νέα φτώχεια, την ανέχεια, τα όσα ζούμε αυτές τις μέρες… 

Όσο μακριά είναι η ευημερία από τη μίζερη καθημερινότητα των απλών ανθρώπων. Όσο μακριά είναι το όραμα από την ανασφάλεια που βιώνουμε. Απαγωγές, συμβόλαια θανάτου, βανδαλισμοί, τρομοκρατικές πράξεις, ξεκαθάρισμα λογαριασμών, η Αθήνα μοιάζει να μπαίνει στο μαύρο κύκλο της ανοχύρωτης πόλης. Πράγματα ξένα με τους Έλληνες και τη ζωή τους. Κράτος διαλυμένο, ολιγαρχική και μελαγχολική δημοκρατία, κενό διακυβέρνησης και εξουσίας και ο τρόμος πάνω από την πόλη. Τι μου τα θύμισες όλα αυτά πάνω που ονειρευόμουνα την πραγματική ευημερία;

Πάνω απ’ όλα είσαι πολιτικός δρων και μάχιμος. Θα βγούμε απ’ αυτό τον κύκλο; 

Μόνο με πολιτική αλλαγή που συνοδεύεται από δημοκρατική ανατροπή εκ βάθρων. Από τη δυναμική μιας νέας μεταπολίτευσης που θα οδηγήσει τη χώρα στον κύκλο της ευημερίας. 

Προτείνεις όχημα την «Κυβερνώσα Αριστερά». Δηλαδή στην ίδια Κυβέρνηση εσείς με τον Αλαβάνο, τον Τσίπρα αλλά και τον Κοροβέση και τον Ψαριανό; 

Τα πρόσωπα υπηρετούν ιδέες και πολιτικές. Αν αυτές είναι ευκρινείς και οριοθετημένες γιατί όχι; Εξ’ άλλου η προοδευτική διακυβέρνηση φιλοδοξεί να αλλάξει το ρου της ιστορίας. Αν πάλι δε θέλουν ή πιο σωστά δεν το μπορούν, δεν το  αντέχουν η ιστορία δε θα τους χαλάσει το χατίρι. Θα προχωρήσει και χωρίς αυτούς. 

Και οι σύντροφοί σου στο ΠΑΣΟΚ που περνούν συνεχώς από το κρύο στο καυτό ντους; 

Έχουν φλογερό ταμπεραμέντο που ελπίζω να διοχετευτεί σε δημιουργική δράση από την αυριανή Κυβέρνηση που θα σχηματίσει ο Γ. Παπανδρέου μετά τη νίκη μας στις εκλογές. Για να διαψεύσουμε ακόμη μια φορά τις Κασσάνδρες. Να ανοίξουμε εμείς το δρόμο για νέα εποχή για την Ελλάδα και τους Έλληνες. 

Θα είσαι στο τρένο της νέας διακυβέρνησης; 

Πάντοτε ως στρατιώτης της παράταξης και όπου απαιτούν οι ανάγκες. Ούτε διάλεγα, ούτε επέβαλα ποτέ ρόλους για τον εαυτό μου. Και το κυριότερο δεν έραψα ποτέ το κουστούμι της προσωπικής δικαίωσης έξω από τη συλλογική ανάγκη. Τώρα θα αλλάξω όταν μόλις χθες έκλεισα τα 56 μου χρόνια, τα 20 χρόνια γάμου με την Μπέττυ μου και ο γιος μου ετοιμάζεται για το πανεπιστήμιο; Λίγο αργά μου φαίνεται.