”Οικονομική κρίση και Κοινωνικό Κράτος” – Άρθρο στην εφημερίδα ”Έθνος”.

Η έξοδος από τη δραματική οικονομική κρίση επιφυλλάσει για τα επόμενα χρόνια βαθειά ύφεση και σκληρή λιτότητα. Το μεγαλύτερο θύμα αυτής της περιόδου είναι αναντίρρητα το κοινωνικό κράτος με την ευρύτερη διάστασή του, είκτε αυτό αφορά το κράτος – πρόνοιας είτε τη δίκαιη κατανομή των βαρών.
Όταν η κ Μέρκελ εκπρόσωπος του πιο αναπτυγμένου και σύγχρονου κοινωνικού κράτους ανατρέπει κατακτήσεις – ταμπού για τη γερμανική κοινωνία. Όταν η με κάθε τρόπο εξοικονόμηση πόρων και η δραματική μείωση των δαπανών γίνονται «σιδηρούς νόμος». Όταν οι περιοριστικές πολιτικές εξαπλώνονται με τη μορφή επιδημίας σε ολόκληρη την Ευρώπη. Στην Ελλάδα του ευρωπαϊκού μηχανισμού στήριξης και του ΔΝΤ το πρόβλημα αποκτά εκρηκτικές διαστάσεις. Οι περικοπές σε μισθούς και συντάξεις, η καλπάζουσα ανεργία, η απελευθέρωση της εργασίας, υποβαθμίζουν με το σκληρότερο τρόπο το βιοτικό επίπεδο και αποδιαρθρώνουν τις έτσι κι αλλιώς ημιτελείς δομές  του κοινωνικού κράτους. Ο Πρωθυπουργός και η Κυβέρνηση προσπαθούν με «νύχια και δόντια» να συγκρατήσουν αυτή την αποδιάρθρωση αντιστεκόμενοι κατ’ αρχή στη δραστική μείωση των δαπανών για την υγεία, την παιδεία και την απασχόληση. Παράλληλα με τη φορολογική μεταρρύθμιση επιχειρούν να διασφαλίσουν την όσο το δυνατό δικαιότερη κατανομή βαρών και θυσιών. Και δίνουν μάχη να περισώσουν ότι μπορούν από την ασφαλιστική λαίλαπα.

Το ερώτημα είναι, τούτων δοθέντων, αν υπάρχουν κάποια περιθώρια στην άσκηση μιας προοδευτικής πολιτικής που δεν είναι μόνο αμυντική – να περισώσουμε ότι μπορούμε – αλλά θα δρά παρεμβατικά στην ανάσχεση των συνεπειών και στην ανακούφιση των χειμαζόμενων λαϊκών στρωμάτων. Πιστεύω ακράδαντα όσο κι αν φαίνεται παράξενο ότι περιθώρια υπάρχουν. Και εξηγούμαι. Είναι πρόδηλο ότι ένα ιδιαίτερα σημαντικό κομμάτι του ελλείμματος, εξ αιτίας της στρεβλής κατανομής των κοινωνικών δαπανών και της αδυναμίας να ελεγχθεί επι της ουσίας και σε όφελος του λαού η κοινωνική τους ανταποδοτικότητα αφορά τη λειτουργία των κοινωνικών δομών στη χώρα μας. Το ελληνικό κοινωνικό κράτος, σε όλα του τα επίπεδα, στο ΕΣΥ, στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, στην εκπαίδευση, στην εργασία, εμφανίζει εκτεταμένες κερδοσκοπικές εκροές και συντηρεί ένα από τα σημαντικότερα ποσοστά παραοικονομίας και αισχροκέρδειας. Είναι κοινό μυστικό ότι την παρα – παιδεία και την παρα – υγεία  τροφοδοτεί απλόχερα η δημόσια παιδεία και υγεία. Και εδώ πιστοποιείται ότι ο μεγάλος ασθενής είναι το κράτος και οι δημόσιες πολιτικές που ασκούνται μέσα απ’ αυτό.

Τι θα μπορούσε να γίνει; Κατά τη γνώμη μου πρέπει παραυτα  να αναθεωρήσουμε βασικές αντιλήψεις και πρακτικές στις πολιτικές που αφορούν το κοινωνικό κράτος και το δίκτυ κοινωνικής προστασίας. Αντιλήψεις και πρακτικές που στο παρελθόν ήταν αναγκαίες και εξόχως προοδευτικές αλλά σήμερα αποτελούν τροχοπέδη και πηγή των στρεβλώσεων και της συντήρησης των ανισοτήτων .

Αναφέρω επιγραμματικά τέσσερις απ’ αυτές:

Πρώτο, να θέσουμε οριστικό τέρμα στο «γόρδιο δεσμό» που συνδέει τη δημόσια και την ιδιωτική οικονομία στο χώρο των κοινωνικών υπηρεσιών. Να προχωρήσουμε στο ξεκαθάρισμα των κανόνων του παιχνιδιού ώστε ο ιδιωτικός τομέας να συμπληρώνει σε συνθήκες νομιμότητας και διαφάνειας το σύγχρονο κοινωνικό κράτος. Κορυφαίο παράδειγμα αποτελούν οι δαπάνες της υγείας.

Δεύτερο, να θέσουμε οριστικό τέρμα στον ισοπεδωτικό καταμερισμό των βαρών. Να προχωρήσουμε παντού στον δίκαιο και αναλογικό καταμερισμό του κόστους, στη δίκαιη και αναλογική διανομή του εισοδήματος. Μετά τη φορολογική μεταρρύθμιση και η εισοδηματική πολιτική και η συμμετοχή στις δαπάνες υγείας και παιδείας αποτελούν στοιχείο κοινωνικής δικαιοσύνης. Να τελειώνουμε με το μύθο της δωρεάν παιδείας και υγείας που πληρώνουν πανάκριβα μόνο οι έχοντες και κατέχοντες.

Τρίτο, να θέσουμε οριστικό τέρμα στην μονοδιάστατη πολιτική που αφορά την  καθολικότητα των κοινωνικών παροχών. Να τη συμπληρώσουμε σε όλα τα επίπεδα με την αρχή της εξατομικευμένης και στοχευμένης παροχής σε πρόσωπα, οικογένειες, κοινωνικές ομάδες. Τα αρνητικά παραδείγματα του τρόπου καταβολής αποζημιώσεων, επιδόματος αλληλεγγύης , ΕΚΑΣ, αναπηρικών συντάξεων, βαρέων και ανθυγιεινών αλλά και οι πολιτικές που χωρίς να μετρούν τα πραγματικά εισοδήματα διαχέουν  τους πόρους σε ευρεία κλίμακα είναι σε βάρος των πραγματικά αναξιοπαθούντων.

Τέταρτο, να θέσουμε οριστικό τέρμα στην πρωτοκαθεδρία των επιδοματικών πολιτικών που σπαταλούν πόρους κατά κανόνα με άδικο τρόπο αντί να ενισχύουν την παραγωγική βάση της χώρας και την πραγματική οικονομία. Κορυφαίο παράδειγμα η απασχόληση όπου δεν μπορούμε να αρκεστούμε στην επιδότηση της ανεργίας. Να προχωρήσουμε οριζόντια στην επιδότηση της εργασίας σε όλες τις όψεις της ανάπτυξης μέσω εξειδικευμένων παρεμβάσεων αρθρωμένων περιφερειακά και τοπικά.

Μια τέτοια ριζική αλλαγή κατεύθυνσης και πολιτικής απαιτεί και άλλη οργάνωση των επιφορτισμένων με αυτές αρμοδιότητες κρατικών αρμών. Η αλλαγή στο ΕΣΥ, η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, ο αναπτυξιακός νόμος, οι ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης πρέπει να αναπροσανατολιστούν σ’ αυτή   την κατεύθυνση. Με γνώμονα πάντα με το μικρότερο δυνατό κόστος τις καλύτερες δυνατές κοινωνικές υπηρεσίες. Το νοσοκομείο, το σχολείο, το κέντρο υγείας, οι αυτοδιοίκητοι θεσμοί  να αλλάξουν κλίμα, λειτουργία και συμπεριφορά. Να νιώσουν ξανά οι πολίτες την αύρα ενός πραγματικού «κοινωνικού μισθού» που η πολιτεία τους οφείλει αυτούς τους χαλεπούς καιρούς.