Ομιλία στην ειδική συνεδρίαση της Ολομέλειας της Βουλής αφιερωμένη στην ημέρα μνήμης και τιμής για την εξέγερση του Πολυτεχνείου.

Στους ταραγμένους καιρούς μας η επιστροφή στο παρελθόν δεν έχει κανένα νόημα να γίνεται με παρωχημένες επετειακές εκδηλώσεις και κομπορήμονες λόγους. Πολύ περισσότερο δεν έχει νόημα οποιαδήποτε προσπάθεια ιδιοποίησης από παρατάξεις ή κόμματα. Επέτειος όπως αυτή που σήμερα τιμούμε απαιτεί ιστορική ευθυκρισία και μέτρο. Μας βοηθά και η χρονική απόσταση από τα γεγονότα εκείνων των ημερών. Στο παρελθόν γυρίζουμε για να αντλήσουμε δύναμη. Η μνήμη είναι δύναμη μόνο όταν γονιμοποιεί και επικυρώνει ως διδαχή την πράξη μας για το σήμερα και το αύριο του τόπου.

Το Πολυτεχνείο, 42 χρόνια μετά, παραμένει αξεπέραστο σύμβολο αγώνα και αντίστασης στον αυταρχισμό και την τυραννία. Τα παιδιά που κλείστηκαν εκείνες τις μέρες στο χώρο του δεν είχαν όπλα. Δεν ήταν τρομοκράτες. Δεν σκότωναν ούτε καν έθεταν σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές. Δεν ένοιωθαν την ανάγκη να αυτοπυρποληθούν για τις ιδέες τους. Αντιστέκονταν στα αμφιθέατρα με το λόγο τους, στις μπουάτ και τις συναυλίες με το τραγούδι τους, στα βασανιστήρια και τις διώξεις με την καρτερία τους. Και, τελικά, πλήρωσαν με το αίμα τους την αντίσταση αυτή. Δεν ήθελαν απλά να γκρεμίσουν μια χούντα. Ήθελαν κάτι πολύ πιο μεγάλο και υψιπετές. Να χτίσουν μια νέα Ελλάδα με Δημοκρατία, Δικαιοσύνη και Ανεξαρτησία.

Έτσι το Πολυτεχνείο προστέθηκε κρίκος στην αλυσίδα του συνταγματικού πατριωτισμού, του αστικού εκσυγχρονισμού, της εθνικής αντίστασης και των αγώνων για το 114 και το 15% για την παιδεία. Η αλυσίδα που σηματοδοτεί σε όλη τη διαδρομή του νεοελληνικού κράτους τον αέναο αγώνα της προόδου ενάντια στη συντήρηση την οπισθοδρόμηση, τον αναρχισμό. Κάποιοι το συγκρίνουν με το Μάη του ’68. Το συνδέει πράγματι η αμφισβήτηση και η αντίσταση στην αυταρχική εξουσία. Το διαφοροποιεί, όμως, ριζικά η διατύπωση μιας εθνικής επαγγελίας. Το σύνθημα «Ψωμί- Παιδεία- Ελευθερία» συμπυκνώνει ένα πανδημοκρατικό και πανεθνικό αίτημα, μια απαίτηση καθολική να ανήκει επιτέλους η Ελλάδα στους Έλληνες, με περιβάλλουσα το αίτημα για εθνική ανεξαρτησία. Γι’ αυτό συνδέθηκε άρρηκτα με το μεταπολιτευτικό πολιτικό σκηνικό.

Σήμερα από μια χρονική απόσταση που κοντεύει πια το μισό αιώνα μπορούμε να είμαστε πιο αντικειμενικοί κριτές του έπους που έγραψαν παιδιά με φυλακισμένα όνειρα, αλλά με ελεύθερο φρόνημα και υψηλά ιδανικά.

Τι απέμεινε από εκείνη τη γενιά:

Κάποιοι έμειναν στο περιθώριο, σεμνοί και ανώνυμοι, να συντηρούν τη μνήμη τους με σεβασμό. Κάποιοι επέλεξαν την προσωπική και επαγγελματική τους σταδιοδρομία. Και κάποιοι, πολλοί, πάρα πολλοί, συνέχισαν από νέες θέσεις τον αγώνα τους για να πάρουν σάρκα και οστά οράματα και στόχοι.

Γι’ αυτούς αιωρείται η κατηγορία ότι βολεύτηκαν, εξαργύρωσαν τον αγώνα τους, αξιοποίησαν την κληρονομιά της αντίστασης, εκμεταλλεύτηκαν το φωτοστέφανο της δόξας τους.

Μπορώ να σας διαβεβαιώσω με όλη τη δύναμη του είναι μου ότι χωρίς αυτή τη γενιά δε θα μπορούσε να οικοδομηθεί η Ελλάδα των Ελλήνων και της Ευρώπης. Ήταν από τους θεμελιωτές και δημιουργούς της Γ’ Ελληνικής Δημοκρατίας.

Μπορώ παράλληλα να αναγνωρίσω τη φυσική φορά των πραγμάτων. Κέρδισαν αξιώματα, πρωτοστάτησαν στα κόμματα, γεύτηκαν υπουργικές θέσεις, κυριάρχησαν στους αντιπροσωπευτικούς θεσμούς. Και ναι, ενσωματώθηκαν,προϊόντος του χρόνου εν πολλοίς,στις εξουσιαστικές και διαχειριστικές δομές. Έτσι γίνεται κάθε φορά με τη γενιά που αντιστέκεται, έτσι έγινε το Μάη του ’68, έτσι έγινε και με το Πολυτεχνείο. Δεν αναφέρομαι, ασφαλώς, στους επίορκους, τους λαθρεπιβάτες, τους εξωμότες, τους κάθε λογής καιροσκόπους που εκκολάπτονται στις αυλές και τα κέντρα εξουσίας.

Όμως, δεν αποτελούν αυτοί αποχρώντα λόγο για να ακυρώσουν οι επιτήδειοι παραχαράκτες της ιστορίας, χουντικά και δικτατορικά υπολείμματα, τον αγώνα μιας γενιάς, να αμαυρώσουν το έπος που δημιούργησαν και να διαγράψουν από τις δέλτους της τη γενναία ιστορική πράξη, τη δυναμική και ελπιδοφόρα αντίσταση στην τυραννία!

Τι απέγιναν οι στόχοι:

Εγώ δεν ντρέπομαι για την Ελλάδα της Μεταπολίτευσης που σήμερα κλείνει οριστικά τον ιστορικό της κύκλο. Δεν ντρέπομαι για τους αγώνες ενός λαού, μιας παράταξης, ενός κινήματος που στις δεκαετίες που ακολούθησαν στέριωσαν τη Δημοκρατία, απέδωσαν την Ελλάδα στους Έλληνες, μοίρασαν δικαιότερα τον πλούτο και έφεραν τη χώρα στο κέντρο των ευρωπαϊκών εξελίξεων. Είμαι σίγουρος για τη θετική αποτίμηση από τον ιστορικό του μέλλοντος.

Βεβαίως και οφείλω να απολογηθώ. Για όσα δεν έγιναν.

Για όσα αφήσαμε μισοτελειωμένα. Για όσα δεν τολμήσαμε. Για όσα καθήλωσαν τους αγώνες για πρόοδο και συλλογική ευημερία. Για όσα επιτρέπουν ακόμη να κυριαρχούν οι αντιπαραθέσεις και οι διχαστικές λογικές της επιστροφής στο παρελθόν, της οπισθοδρόμησης. Για όλα αυτά οφείλω να απολογηθώ. Δε θα χαρίσω, όμως, στο βωμό της οικονομικής κρίσης και της σημερινής ανέχειας μια διαδρομή τεσσάρων δεκαετιών που όμοιά της δεν έζησε ποτέ η χώρα στην πολυκύμαντη πορεία της συγκρότησης του νεοελληνικού κράτους. Προπαντός αρνούμαι να υποταχθώ στις σειρήνες νέων διχασμών που έρχονται από πολύ μακριά πια. Από ένα ξεπερασμένο παρελθόν.

Και σήμερα;

Οι στόχοι παραμένουν ίδιοι και απαράλλαχτοι.

Ψωμί σημαίνει δικαιοσύνη και ευημερία.

Παιδεία σημαίνει γνώση, σύγχρονη παραγωγική δύναμη, πλούτο.

Ελευθερία σημαίνει νέα άνθηση της δημοκρατίας, νέα εποχή ανθρωπισμού και αναγέννησης που ξεκινά από το φυσικό μας πολιτισμικό και ιστορικό χώρο, την Ευρώπη.

Ωστόσο, πριν φτάσουμε εκεί να ξεκινήσουμε από το αυτονόητο. Η Ελλάδα των μνημονίων και της κρίσης χρέους δε μπορεί παρά να είναι ένα διάλειμμα στην ιστορική μας διαδρομή. Δε μπορεί να είναι όραμά μας η καταθλιπτική και μοιρολατρική αποδοχή της τριτοκοσμοποίησης της χώρας. Αυτό πρέπει να σκεφτούν τα παιδιά που μεγάλωσαν στη θαλπωρή της μεταπολιτευτικής σταθερότητας και ευημερίας ίσως και του παράδοξου και αλλόκοτου ευδαιμονισμού. Τα παιδιά που οπλίστηκαν με γνώσεις, που έγιναν το πολυτιμότερο εθνικό κεφάλαιο, που σήμερα αναζητούν την τύχη τους όπου γης και για τα οποία εμείς χρεωνόμαστε την κύρια ευθύνη.

Και, βεβαίως, να αναγνωρίσουμε το κυρίαρχο πρόβλημα του καιρού μας που εκδηλώνεται με τον οξύτερο τρόπο στην περιοχή μας. Με επίκεντρο το προσφυγικό και τη μαζική μετακίνηση πληθυσμών που αποτελεί το μεγαλύτερο και οξύτερο παγκόσμιο πρόβλημα, μαίνεται ένας ακήρυχτος πόλεμος. Οι Έλληνες οφείλουμε να προστατεύσουμε την πατρίδα μας. Δεν πρέπει και δε μπορεί να μας βρουν ξανά ανοχύρωτους και ανοργάνωτους όπως στην εποχή του Πολυτεχνείου όπου η εγκληματική προδοσία της χούντας οδήγησε στην Κυπριακή τραγωδία.

Να διαχωρίσουμε με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο το πρόβλημα αυτό με την αναζωπύρωση της τρομοκρατίας που απαιτεί πολιτικές ασφάλειας πολύ πιο σύνθετες και κοστοβόρες και που ασφαλώς συνδέεται με την επίλυση των προβλημάτων στη γειτονιά μας. Οι στρατηγικοί διακανονισμοί που επιχειρούνται και τα γεωστρατηγικά συμφέροντα που συγκρούονται πρέπει να υποταχθούν στην ανάγκη της οριστικής και δίκαιης διευθέτησης και η χώρα μας επιβάλλεται να μπει στην πρωτοπορία αυτής της προσπάθειας χωρίς εμμονές, ψευδαισθήσεις και παρωπίδες. Προπαντός να εξαλείψει κάθε κίνδυνο νέας εθνικής περιπέτειας. Γι’ αυτό απαιτείται γενναία εσωτερική ανασύνταξη και νέος εγερτήριος λόγος.

Μια νέα εθνική στρατηγική αρθρωμένη στο χρόνο και τον τόπο που θα οικοδομήσει τη λαϊκή ενότητα πάνω σε νέα επαγγελία και θα συναρθρώσει τα διεστώτα. Θα πρέπει να ανοίξει τον κύκλο της νέας εποχής. Να αποτελέσει την αυγή της Δ΄ Ελληνικής Δημοκρατίας.

Η Ιστορία ότι γράφει, δεν ξεγράφεται.

Δεν δέχεται παραγραφές και παραχαράξεις.

Είναι στιγμές που είσαι αναγκασμένος να διαλέξεις την ηχηρή σιωπή όταν όλοι γύρω σου φωνάζουν άρρητα ρήματα. Είναι στιγμές που διαλέγεις μια κραυγή όταν η απόγνωση και το αδιέξοδο σε τυλίγει, σε πνίγει.

Ούτε η σιωπή, ούτε η κραυγή σήμερα επαρκούν. Τις ξεπερνούν τα γεγονότα.

Είναι η στιγμή που οφείλεις να διαλέξεις ένα δρόμο. Να διαλέξεις την ιδέα που κινεί τα πράγματα προς τα εμπρός, την ουτοπία που εμπνέει ένα νέο σύγχρονο όραμα για τον ελληνισμό, που εδραιώνει μια πίστη, που γεννά μια ελπίδα και να τη μετουσιώσει σε αρθρωμένη εθνική στρατηγική.

Ας ιχνηλατήσουμε αυτό το δρόμο στα σημερινά σκοτάδια κι ας τον ακολουθήσουμε.

Με τη νέα γενιά ξανά μπροστάρη των αναγκών και των προσδοκιών ενός λαού, ενός έθνους με μια τρισχιλιετή διαδρομή.

Είναι το ύψιστο χρέος μας απέναντι στην πατρίδα.

Είναι το ύστατο χρέος της δικιάς μου γενιάς.