Ομιλία στη Βουλή για τον Εκλογικό Νόμο

(εισηγητής της Δημοκρατικής Συμπαράταξης)

Γύρω μας σκάνε αλλεπάλληλες τρομοκρατικές πράξεις, γίνονται πραξικοπήματα, η περιοχή αποσταθεροποιείται. Η Ευρώπη στέκεται αμήχανη μπροστά στα προβλήματα, στις ασύμμετρες απειλές. Αδυνατεί να απαντήσει, δεν έχει στρατηγική. Στην Ελλάδα τα λουκέτα και οι άνεργοι πληθαίνουν, οι μισθοί και οι συντάξεις μειώνονται δραματικά, οι φόροι γίνονται δυσβάσταχτοι, οι οικογενειακοί προϋπολογισμοί τινάζονται στον αέρα. Σε ένα κόσμο ταραγμένο, σε μια Ευρώπη φοβική, σε μια χώρα που από ευρωπαϊκή μετατρέπεται σταδιακά σε τριτοκοσμική, που πορεύεται χωρίς πυξίδα στον κόσμο της τρικυμίας, με ένα λαό που διαρκώς φτωχοποιείται «των οικίων ημών εμπιπραμένων ημείς άδομεν»

Δυστυχώς όλες αυτές τις μέρες, ζούμε έναν αξιοθρήνητο καιροσκοπισμό, «δώσε μου να σου δώσω». Όλα γίνονται στο βωμό της πολιτικής επιβίωσης στο όνομα δήθεν αρχών και αξιών. Θα μου πείτε: είναι καινούργιο αυτό το φαινόμενο; Όχι βέβαια. Το ίδιο τροπάριο το ζούμε πολλές δεκαετίες τώρα. Από το πλειοψηφικό των αρχών του ‘ 50, στα καλπονοθευτικά συστήματα του ’56-’58, στις εκλογές της βίας και της νοθείας του ‘ 61 και από εκεί μετά την Μεταπολίτευση στο 17% της δεύτερης κατανομής, στο αναλογικό όταν εμείς θα ερχόμασταν δεύτεροι, στο σχεδόν πλειοψηφικό όταν άλλοι πίστευαν ότι θα έρχονταν πρώτοι. Σειρά από ανακολουθίες, αντιφάσεις σκόπιμες ρυθμίσεις στο όνομα πάντα αρχών και αξιών. Όλα στο βωμό της μικροκομματικής ωφέλειας σε κάθε αλλαγή του εκλογικού νόμου. Περιττεύουν τα παραδείγματα, θεωρείστε το και ως συνολική αυτοκριτική του πολιτικού συστήματος και, βέβαια, κυρίως των κομμάτων εξουσίας.

Οφείλω εδώ να σημειώσω ότι την ύστερη περίοδο το ΠΑΣΟΚ άλλαξε ρότα και τόλμησε. Πρώτα με τη συνταγματική αναθεώρηση του 2001 όταν επέβαλε κάθε αλλαγή του εκλογικού νόμου να εφαρμόζεται από τη μεθεπόμενη εκλογική αναμέτρηση αν δεν υπάρχει πλειοψηφία δυο τρίτων ή 200 εδρών. Είναι επιλογή που βοήθησε πολύ στο να εκλογικευτούν στοιχειωδώς τα πράγματα. Και στη συνέχεια το 2003 παρουσίασε μια πρωτοποριακή πρόταση. Απόλυτη αναλογική στις 270 έδρες με 30 μπόνους στο πρώτο κόμμα, βουλευτές Περιφέρειας και Νομού, συνδυασμός λίστας και σταυρού, διπλή κάλπη για ψήφο στο κόμμα και για τους υποψηφίους, 3% πλαφόν εισόδου στη Βουλή, κατάτμηση των μεγάλων εκλογικών Περιφερειών, ισόρροπη και αναλογική εκπροσώπηση των μικρών κομμάτων. Μια επαναστατική πρόταση. Τότε το ίδιο το πολιτικό σύστημα αντέδρασε δυναμικά με προεξάρχουσα την κοινοβουλευτική ομάδα του ΠΑΣΟΚ. Δεν αποδείχτηκε ώριμο για μια ριζοσπαστική τομή και ψήφισε κολοβή την πρόταση. Με μπόνους 40 εδρών και κατάργηση της διάταξης που απαγόρευε σε συνασπισμούς να το εισπράξουν. Θα είχαμε ένα διαφορετικό πολιτικό σύστημα. Από τότε πέρασαν δεκατρία χρόνια χωρίς να γίνει τίποτα σε αυτή την κατεύθυνση. Αντιθέτως ήρθε η ΝΔ και ανέβασε σε 50 έδρες το μπόνους κατεβάζοντας τη δυναμικότητα αυτοδυναμίας από το 40-41% στο 35-36% και επαναφέροντας τη διάταξη που απαγόρευε σε συνασπισμούς να το εισπράξουν.

Και τώρα; Έρχεται η «πρώτη φορά Αριστερά» . Στην αρχή εικόνα Βαβέλ, πανσπερμία απόψεων που με πρώτη αυτή του αρμοδίου Υπουργού να κονταροχτυπιούνται με την τελική πρόταση. Παζαρεύει το 3% ανερυθρίαστα, δηλώνει ανοιχτή σε αλλαγές μόνο όταν νομίζει ότι τη συμφέρουν, αρνείται κάθε συζήτηση που θα οδηγούσε σε συναίνεση. Και όμως, ο Πρωθυπουργός συνέδεσε αρχικά την αναθεώρηση του συντάγματος με τον εκλογικό νόμο, τις μεγάλες αλλαγές που υποτίθεται ότι θα κάνει σε συνολική κατεύθυνση για τη θεσμική ανασυγκρότηση της Δημοκρατίας.

Στο δρόμο τα θέματα αποσυνδέθηκαν και ήρθε αυτό το αποσπασματικό, επιλεκτικό και καιροσκοπικό νομοσχέδιο στη Βουλή. Ενώ ισχυρίζεται η Κυβέρνηση ότι φέρνει την πρόταση της σε ουδέτερο χρόνο ,όχι προεκλογικά, επιχειρεί άρον – άρον τη ψήφιση του χωρίς καμιά ουσιαστική διαβούλευση. Αυτό δεν σας τιμά. Απλώς αποδεικνύει ότι κάνετε πια πολιτική δεύτερου κόμματος που επιχειρεί να καθοδηγήσει τις μετεκλογικές εξελίξεις και να κρατήσετε στα χέρια σας την δυνατότητα ως εναλλακτικού σεναρίου την προσφυγή στις κάλπες όποτε το αποφασίσετε.

Από την άλλη πλευρά στέκεται η ΝΔ και ο όψιμος μεταρρυθμιστής κ. Μητσοτάκης. Αυτός που θα αλλάξει τον χάρτη της πολιτικής ζωής και φιλοδοξεί να οδηγήσει τη χώρα στο μέλλον μόνος του, με το κόμμα του. Φαίνεται σαν να φωνάζει «κάτω τα χέρια από τις 50 μου έδρες». Είναι η άλλη πλευρά του νομίσματος, η πολιτική πρώτου κόμματος, του εν αναμονή Πρωθυπουργού.

Όλα υποτάσσονται στην προκρούστεια κλίνη μιας διαπραγμάτευσης κάτω από το τραπέζι και όχι στο φως. Διαπραγμάτευση που δεν ξεκίνησε από το Υπουργείο Εσωτερικών να συζητήσουν όλα τα κόμματα ανοιχτά τις απόψεις τους, να καταλήξουν στη βέλτιστη δυνατή συναινετική πρόταση να τολμήσουν από κοινού τις αναγκαίες τομές για μια μεγάλη ριζοσπαστική αλλαγή που θα δώσει μόνιμες απαντήσεις και λύσεις για τη μετεξέλιξη του πολιτικού συστήματος. Γι’ αυτό ακριβώς δεν μπήκαμε στο γαϊτανάκι του «πάρε – δώσε». Και με σαφήνεια δώσαμε τη δική μας πρόταση των πέντε σημείων που ανακοίνωσε η Πρόεδρος της παράταξης. Πιο συγκεκριμένα:

1ο Ζητήσαμε την καθιέρωση της απλής αναλογικής ως πάγιου εκλογικού συστήματος με τρόπο ώστε και η ισοδυναμία της ψήφου των πολιτών να διασφαλίζεται, και η συνεργασία και σύμπραξη όμορων δυνάμεων να διευκολύνεται και να επιβάλλεται και ταυτόχρονα να μη προσβάλλεται και ακυρώνεται στην πράξη η εφαρμογή της λαϊκής κυριαρχίας.

Γιατί αυτή η πρόταση είναι απλή αναλογική; Γιατί σε κάθε περίπτωση που το πρώτο κόμμα δεν εκφράζει εν δυνάμει πλειοψηφικό ρεύμα δηλαδή παίρνει ποσοστό μικρότερο του 40-42% έχει απόλυτη εφαρμογή η αναλογική σε όλα τα κόμματα κατανομή των 300 εδρών. Έτσι η μη ύπαρξη πλειοψηφικών ρευμάτων επιβάλλει δια του συστήματος τις κυβερνητικές συνεργασίες. Το πλαφόν του 3% από την άλλη μεριά εμποδίζει την ανεξέλεγκτη πανσπερμία κομμάτων που διευκολύνουν ετερόκλητες συμμαχίες προσχηματικού χαρακτήρα. Έτσι με καθαρότητα μπορούν να διαχωριστούν συντηρητικές και προοδευτικές πολιτικές και προγράμματα. Και ταυτόχρονα αναγνωρίζουμε στην πράξη ότι είμαστε στο τέλος εποχής για μονοκομματικές κυβερνήσεις, κομματικούς ηγεμονισμούς και ετσιθελικές αυτοδυναμίες απαντώντας ουσιαστικά στην κρίση αντιπροσώπευσης

Γιατί το 42% μπαίνει ως όριο; Γιατί προφυλάσσουμε έτσι την εθνική αντιπροσωπεία από το να αναδεικνύει κυβερνήσεις χωρίς το πρώτο κόμμα όταν αυτό εκφράζει πλειοψηφικό ρεύμα στην ελληνική κοινωνία. Στη Γερμανία για παράδειγμα με άλλο σύστημα βέβαια το όριο είναι στο 47%, αλλού μπορεί να είναι 44%. Η λογική λέει ότι η μικρή ενίσχυση του πρώτου κόμματος αποτρέπει πλειοψηφικά ρεύματα να εξαρτώνται από το δεκανίκι ενός αδύναμου εταίρου. Δέστε το παράδειγμα της σημερινής κυβερνητικής σύμπραξης ανάμεσα σε ανόμοιες δυνάμεις- εάν εξακολουθούν να είναι τέτοιες – και την κρίση διακυβέρνησης που ζούμε καθημερινά

Έπειτα για το μύθο των 50,40,30 εδρών κάντε ένα πείραμα. Εφαρμόστε τα αποτελέσματα των πρόσφατων εκλογών με αντίστοιχο μπόνους και συγκρίνετε το με τα αποτελέσματα εφαρμογής του προτεινόμενου νόμου. Θα δείτε ότι το πρώτο κόμμα παίρνει αντίστοιχα 31, 18,11 έδρες πάνω από αυτές που του αναλογούν. Δεν είναι απλή, απλούστατη αναλογική αυτό που εισηγείστε. Συνοψίζοντας η πρότασή μας σε κάθε περίπτωση καταργεί το μπόνους και εφαρμόζει την απλή αναλογική σε όλη την κλίμακα εκτός από την εξαιρετική περίπτωση που το πρώτο κόμμα ξεπερνά το 42% και παίρνει ελάχιστη ενίσχυση για να σχηματίσει κυβέρνηση.

2ο Να διατηρηθεί το όριο εισόδου στη Βουλή στο 3% όχι μόνο για λόγους εθνικούς που επιστρατεύονται γι’ αυτό αλλά για την ίδια την ουσία της πολυκομματικής, κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Ενός πολιτεύματος που στηρίζεται στα οργανωμένα συλλογικά υποκείμενα που διεκδικούν τη ψήφο των πολιτών για να εκφράσουν συνολικά σχέδια για την πορεία του τόπου. Και όχι κάποιους επίδοξους ηγέτες ή άθροισμα προσωπικοτήτων που συνιστά ένα διαλυτικό κατακερματισμό. Η Βουλή δεν είναι σωματείο, ή συνδικαλιστικό όργανο, η σύλλογος γειτονιάς, όπου ο όποιος επίδοξος ηγέτης που θέλει να σώσει τη χώρα μπορεί επειδή είναι καλός καλλιτέχνης ή επαγγελματίας ή και καλός πολιτικός που μιλά αγκιτατόρικα να μπορεί παίρνοντας το minimum εκλογικό μέτρο να εισέρχεται.

3ο Την κατάτμηση των μεγάλων εκλογικών περιφερειών που κατά γενική ομολογία διαστρεβλώνουν τη σχέση λαού και αντιπροσώπων. Την απροσοπωποιούν, την εξαρτούν από τις άνισες συνθήκες ανταγωνισμού και γίνονται χώροι ισχυρής διασύνδεσης οικονομικών, μιντιακών και πολιτικών συμφερόντων.

Δεν θέλετε να καταργήσετε τις μεγάλες περιφέρειες; Καταργείστε το σταυρό. Είναι τα κόμματα μας ικανά να εφαρμόσουν αντικειμενικά και αξιοκρατικά τη λίστα; Ας σταθούμε ενώπιοι – ενωποίω με τα μεγάλα προβλήματα που έχει το πολιτικό μας σύστημα και η κομματική μας δημοκρατία. Ας σταθούμε απέναντι στους αρχηγισμούς. Ας σταθούμε απέναντι στο γεγονός ότι όλα τα καταστατικά προβλέπουν προκριματικές εκλογές και πουθενά δεν εφαρμόζονται. Ας σταθούμε σε όσα ζούμε καθημερινά εμείς οι βουλευτές και μας πληγώνουν.

Η κατάτμηση των περιφερειών δεν έγινε επειδή δεν έτυχε, είναι μια πράξη συγγνωστή. Γιατί η αντίδραση είναι μεγάλη όταν μπαίνουν θέματα αναπαραγωγής της καρέκλας. Κάναμε πρόταση από το 2003 την κατέθεσα και τώρα για την Ά Αθήνας, τη Β Αθήνας, την Αττική, τη Θεσσαλονίκη. Γιατί νιώθετε ανέτοιμοι να συζητήσετε μια τέτοια πρόταση; Γιατί δεν μπαίνουμε στη βάσανο αφού θέλουμε ένα νέο πολιτικό σύστημα να απαντήσουμε σ’ αυτό το μείζον πρόβλημα που αφορά την ποιότητα της Δημοκρατίας;

4ο Σχετικά με τη δυνατότητα να ψηφίσουν οι Έλληνες κάτοικοι του εξωτερικού, πρώτον, πρέπει να υλοποιηθεί, επιτέλους, η συνταγματική επιταγή. Κυρίως για να δοθεί το δικαίωμα μέσω της επιστολικής ψήφου ή της αυτοπρόσωπης παρουσίας, όπου είναι δυνατή, στους πεντακόσιες χιλιάδες νέους ανθρώπους που αναγκάστηκαν να ξενιτευτούν τα τελευταία χρόνια εξαιτίας της οικονομικής κρίσης.

Θέλω να μείνω σε αυτό. Ξέρετε ότι όλοι ορκιζόμασταν στο Σύνταγμα ότι θα εφαρμόσουμε την ψήφο των Ελλήνων κατοίκων του εξωτερικού και όλοι περάσαμε από κυβερνήσεις. Δεν το έφερε καμμία κυβέρνηση. Δεν είναι τόσο δύσκολο μετά την αλλαγή των εκλογικών καταλόγων με τα δημοτολόγια και μετά την ψήφο των ετεροδημοτών που θεσπίστηκε από το 2002. Δεν είναι καθόλου δύσκολο να γίνει. Είστε διατεθειμένοι να το κάνουμε; Εδώ έπρεπε να το φέρετε, να το συζητήσουμε.

5ο Σχετικά με τη θέσπιση της ψήφου στα δεκαεπτά, για λόγους που αφορούν την εξέλιξη των νέων ανθρώπων και τη σχέση τους με την πολιτική, την ικανότητα και τη γνώση της επιλογής και την ωρίμανση της ελληνικής κοινωνίας. Θυμίζω ότι εμείς ήμασταν αυτοί που το 1982 φέραμε την ψήφο στα δεκαοκτώ. Τώρα που η γνώση διπλασιάζεται κάθε δύο χρόνια στον πλανήτη, που οι νέοι άνθρωποι έχουν πρόσβαση στην τελευταία πληροφορία που συμβαίνει οπουδήποτε στο σύμπαν, όχι μόνο στον πλανήτη γη, έχουν και τη δυνατότητα κάτω από μια κατάλληλη προετοιμασία να είναι ώριμοι να αποφασίσουν. Έχουν την ικανότητα της επιλογής, δηλαδή, που έχει σχέση με την ψήφο στα δεκαεφτά.

Τέλος, η αλλαγή του εκλογικού συστήματος οφείλει να συνδεθεί απαραίτητα με τη συνταγματική αναθεώρηση. Αρχές, όπως η αυτονομία της πολιτικής από τα οικονομικά και μιντιακά συμφέροντα, η διαφάνεια στη λειτουργία και τη χρηματοδότηση των κομμάτων, η κατοχύρωση της εσωκομματικής δημοκρατίας, η ανοιχτή διαδικασία στην ανάδειξη του πολιτικού προσωπικού απαιτούν και προϋποθέτουν συνταγματική κατοχύρωση, παράλληλα με την απαιτούμενη συμπλήρωση των βασικών προδιαγραφών του εκλογικού συστήματος και σχετικές αλλαγές στο ισχύον νομοθετικό πλαίσιο.

Πολύ με ξένισε το γεγονός που εμφανίστηκε ο Πρωθυπουργός και αυτό που βρήκε να πει για τη συνταγματική αναθεώρηση είναι η απευθείας εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας. Χωρίς να τη συνδέσει με αρμοδιότητες, με διαδικασίες. Χωρίς να μας πει τι πολίτευμα θα είναι αυτό που θα εκλέγει τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας από τη βάση. Χωρίς να μας πει πώς θα αντιμετωπίσει τον δυισμό στο ανώτατο επίπεδο της εκτελεστικής εξουσίας. Η συνταγματική αναθεώρηση δεν πάσχει στο αν ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας εκλέγεται από τον λαό, ούτε αυτό είναι το ουσιώδες. Πολλά άλλα προέχουν.

Η συνταγματική αναθεώρηση πάσχει στη δυνατότητα των εκλογικών κύκλων να μην διακόπτονται από την εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας και στη δυνατότητα που έχουμε να δώσουμε απαντήσεις για το πολιτικό σύστημα επί της ουσίας, για τη μεγάλη αλλαγή που απαιτείται. Για την υιοθέτηση πάγιων αρχών στο εκλογικό σύστημα, τη διαφάνεια στη λειτουργία και τη χρηματοδότηση των κομμάτων, το πόθεν έσχες των δημοσίων λειτουργών, τη ποινική μετάθεση των ευθυνών των πολιτικών προσώπων στο φυσικό δικαστή, την εσωκομματική δημοκρατία και τον έλεγχο και μια σειρά άλλα κρίσιμα ζητήματα. Κι αυτό δείχνει ότι γίνεται ευκαιριακά.

Όλα αυτά δεν έπρεπε να γίνουν μέσα από μια διαδικασία προ-διαλόγου ανάμεσα στα κόμματα, όταν αφορούν το σύνολο του πολιτικού συστήματος; Αντ’ αυτού, είδαμε τον κύριο Υπουργό να λέει την προσωπική του άποψη πριν από λίγες ημέρες και μετά να έρχεται ένας νόμος διαφορετικός και συγκρουόμενος κατάφωρα μ’ αυτήν.

Εμείς σας προτείναμε να αποσύρετε το νομοσχέδιο και να οργανώσετε τη διακομματική Επιτροπή που σε δυο μήνες να φέρει συνολική πρόταση αλλαγής του εκλογικού συστήματος κι όχι αποσπασματική παρέμβαση στον εκλογικό νόμο για κομματικό όφελος.

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, «ζητείται ελπίς», όπως θα έλεγε και ο Αντώνης Σαμαράκης, που τίμησε η Βουλή των Εφήβων, και ήταν η ψυχή της για πολλά χρόνια. Αν δεν τη δώσουμε έστω και τώρα και συνεχίσουμε έναν αξιοθρήνητο καιροσκοπισμό, ο τόπος δεν γλιτώνει το ναυάγιο.

Δεν θα σας ακολουθήσουμε σε αυτό. Αγωνιούμε να ανοίξουμε έναν δίαυλο επικοινωνίας, όταν κλείνετε τις πόρτες, τη μία μετά την άλλη. Εμείς θα ξαναπροσπαθήσουμε. Το ΠΑΣΟΚ και η Δημοκρατική Συμπαράταξη θα είναι και τώρα δύναμη πατριωτικής ευθύνης και προοδευτικής προοπτικής στον στόχο η Ελλάδα να γυρίσει επιτέλους σελίδα και να αλλάξει ρότα. Πιστέψτε με, από την εμπειρία που έχω και τη μακρόχρονη θητεία μου εδώ, δεν θα αλλάξει πορεία η χώρα με απλή εναλλαγή αυτοδύναμων και αυτάρεσκων δυνάμεων ούτε με την ακυβερνησία. Θα αλλάξει μέσα από μια νέα εθνική στρατηγική, που μπορεί να οδηγήσει τα πράγματα μπροστά.