Ομιλία στην εκδήλωση για την συμπλήρωση των 20 χρόνων απο τον θάνατο του Ανδρέα Παπανδρέου

Τον είπαν δημεγέρτη και δημαγωγό

τον είπαν λαοπλάνο και λαϊκιστή

τον είπαν ανεύθυνο και συνθηματολόγο

μέχρι και ταχυδακτυλουργό

«που βάφτιζε το κρέας ψάρι»

Την απάντηση τη δίνει η ιστορική πράξη:

Ποια Ελλάδα παρέλαβε το ’81 και ποια παρέδωσε το ’96

• Παρέλαβε μια χώρα

που άρχισε να κολυμπά χωρίς σωσίβιο στην ΕΟΚ

με ατελή δημοκρατία

με απαράδεκτη και άνιση κατανομή του πλούτου

με αναχρονιστικές και ξεπερασμένες κοινωνικές δομές

με αντιπροσωπευτικού θεσμούς τύποις παρόντες

με το λαό διχασμένο και την πλειοψηφία

των ελλήνων στο περιθώριο τους ιστορίας

• Παρέδωσε μια χώρα που στάθηκε εθνικά περήφανη

που διεκδίκησε και κατέκτησε τη θέση τους στην Ευρώπη

που ανέτρεψε το συσχετισμό δυνάμεων στην περιοχή

που απέκτησε κράτος πρόνοιας και θεσμούς με ουσιαστική δράση που ξεπέρασε κάθε διχαστική και μισαλλόδοξη σχέση του παρελθόντος που έδωσε στο λαό ψωμί, στον πολίτη δημοκρατία, στη χώρα ισχυρή θέση

• Παρέδωσε μια χώρα έτοιμη να κάνει το ιστορικό άλμα εμπρός εφοδιασμένη με συγκεκριμένο και εγκεκριμένο πρόγραμμα σύγκλισης έτοιμη να αγωνιστεί για να μπει στο σκληρό πυρήνα τους Ένωσης, πρόγραμμα που συνέπεια εφάρμοσαν οι κυβερνήσεις του Κώστα Σημίτη και του ΠΑΣΟΚ

• και με μια υποσημείωση :

Είχε μεσολαβήσει σ’ αυτά τα 15 χρόνια η τετραετία ’89- ’93 μια χαμένη εποχή για τον τόπο

Την απάντηση τη δίνει ακόμη και σήμερα ο λαός όταν ερωτώμενος για τους Πρωθυπουργούς που χρημάτισαν μετά τη μεταπολίτευση εξακολουθεί στην καρδία του την πρώτη θέση να κατέχει ο αγαπημένος του Ανδρέας.

Τι να πρωτοθυμηθώ; Η μνήμη είναι κατάφορτη από στιγμές.

• Τις καίριες αναλύσεις του και τις προβλέψεις του που τις συνοδεύουν

– διπολισμός, μαχητική συνύπαρξη

– ευρωκομμουνισμός και πολυκομματική δημοκρατία

– το τέλος του «υπαρκτού σοσιαλισμού»

• Για το Μάαστριχτ και το συντηρητικό συμβιβασμό και την πρόβλεψη όι η άνιση ανταλλαγή θα οδηγήσει σε σκληρή λιτότητα, στην επικράτηση του ευρωπαϊκού βορρά και την επιβολή της «γερμανικής ευρώπης»

• Τις αναλύσεις του για την νέα εποχή μετά την κατάρρευση του τείχους όταν από τη Μαδρίτη στις αρχές της δεκαετίας του ‘ 90 παρουσίασε την πρόταση για τη νέα ευρωπαϊκή αριστερά και τη σοσιαλδημοκρατία, όπλο και σήμερα και αφετηρία στα χέρια των προοδευτικών ευρωπαϊκών δυνάμεων

• Τις μεγάλες διεθνείς πρωτοβουλίες του για τον τότε υπαρκτό ως ενιαία δύναμη τρίτο κόσμο , για την ειρήνη με τους «εξη ηγέτης», για την αποπυρηνικοποίηση

• Τις τολμηρές και για πολλούς επικίνδυνες στην εκδήλωση τους πρωτοβουλίες με τον Αραφάτ και την Παλαιστίνη, τον Μιττεράν και τον Καντάφι, τον Γιαρουλέσκι και το κορεάτικο αεροπλάνο που εκ των υστέρων δικαιώνονταν η μία μετά την άλλη

• Τη δυναμική του στάση και τη σκληρή διαπραγμάτευση που οδήγησε στα ΜΟΠ τα προγράμματα σύγκλισης και τα κοινοτικά πλαίσια στήριξης

• Τη συγκλονιστική στιγμή το Μάρτη του ‘ 87, σταθμό για την αλλαγή των ελληνοτουρκικών σχέσεων όταν δεν δίστασε να οδηγήσει στα πρόθυρα πολεμικής σύρραξης τα πράγματα και να κερδίσει την αλλαγή των μέχρι τότε συσχετισμών

• Την πραγματικά μεγαλειώδη αντιμετώπιση των πολιτικών του αντιπάλων την επόμενη της αθώωσης του από το Ειδικό Δικαστήριο όταν ζήτησε χωρίς ίχνος αντεκδίκησης να προστατευτεί ο πολιτικός κόσμος από παρόμοιες διώξεις

Και λοιπόν;

Όλα αυτά που οι αντίπαλοι του καταμαρτυρούν στερούνται αλήθειας;

Προφανώς η ρητορική του δεινότητα, το πάθος του για την πολιτική, ηεπικοινωνιακή δύναμη και ο ερωτισμός που ενέπνεε στη σχέση του με το λαό, η εκρηκτική του προσωπικότητα, συχνά τον οδηγούσε στην υπερβολή, στην τέχνη της επιβολής των λέξεων, των μηνυμάτων, των συνθημάτων. Του άρεσε να ασχολείται με τα μεγάλα, τα στρατηγικά, τα οραματικά, να σχεδιάζει το μέλλον, δεν ήταν τόσο συνεπής με τα μικρά, τα διαχειριστικά, τα καθημερινά που ωστόσο κι αυτά είχαν την αξία τους. Δεν αντιλέγω ότι στην εκφορά του πολιτικού του λόγου και στην πράξη που ακολουθούσε υπήρχε κάποιες φορές μια υστέρηση.

Κοιτάζοντας, όμως, από τη σημερινή ιστορική απόσταση τα γεγονότα, αποστασιοποιημένος από τις στιγμές που δημιουργούσαν αίσθηση ή θόρυβο, μπορεί κανείς να εκτιμήσει ότι στο πρόσωπο του Ανδρέα Παπανδρέου συνυπάρχουν ο σοσιαλιστής πολιτικός ηγέτης και ένας βαθιά προοδευτικός και φιλελεύθερος – με την κυριολεξία του όρου – διανοούμενος. Η ολοκλήρωση της πολιτικής του προσωπικότητας συνδέθηκε άρρηκτα όχι μόνο με τις νεανικές, αριστερές, ριζοσπαστικές του αναζητήσεις, αλλά και με το επιστημονικό του έργο, με την πολύχρονη έρευνα. Η πορεία του τον οδήγησε από έναν εξόχως σημαντικό και πρωτοπόρο κοινωνικό επιστήμονα στον μεγάλο ριζοσπάστη πολιτικό και λαϊκό ηγέτη. Έτσι μόνο μπορούμε να αποτιμήσουμε την συνέπεια των βημάτων που ακολούθησε.

Από τις νεανικές, αριστερές, ριζοσπαστικές του αναζητήσεις. Από εκεί στην εξορία στην Αμερική με το πολυσήμαντο επιστημονικό έργο που ανέδειξε και καταξίωσε στο διηνεκές τον κοινωνικό επιστήμονα που σημάδεψε την ακαδημαϊκή κοινότητα της υπερδύναμης. Κάποια στιγμή έχουμε χρέος να αναζητήσουμε και να αναδείξουμε αυτό το έργο. Αντιγράφω από έναν μελετητή του επιστημονικού του έργου για τη συνεισφορά του Ανδρέα Παπανδρέου στην επιστημολογία και τη μεθοδολογία των κοινωνικών επιστημών: « Ο Ανδρέας Παπανδρέου χρησιμοποίησε τη συμβολική λογική για να κάνει μια αυστηρή μελέτη της κατασκευής εμπειρικώς σημαντικών θεωριών στα οικονομικά. Χρησιμοποίησε τη μαθηματική ανάλυση για να μελετήσει τη δομή της αγοράς και το φαινόμενο του μονοπωλίου. Χρησιμοποίησε τη γραμμική άλγεβρα για να μελε΄τησει το πρόβλημα του οικονομικού σχεδιασμού. Χρησιμοποίησε τη μαθηματική στατιστική και την πληροφορική για να μελετήσει την οικονομική θεωρία της επιλογής. Οι προαναφερθείσες μελέτες του Παπανδρέου ανέδειξαν τον σημαντικό ρόλο της μαθηματικοποίησης στην προσπάθεια ελέγχου εμπειρικών θεωριών».

Από την κατάκτηση της γνώσης προχώρησε στην αντίληψη και μελέτη της πολιτικής και κοινωνικής πραγματικότητας ως αλληλεπίδραση συσχετισμών δύναμης και επιρροής και την αποδοχή της νεομαρξιστικής θεωρίας για την πρωταρχική συσσώρευση και την αντίθεση μητρόπολης – περιφέρειας. Από εκεί στην απόφαση του να επιστρέψει οριστικά στην Ελλάδα και να οπλίσει τη χώρα με εθνικό σχέδιο που βασίζεται στο δημοκρατικό προγραμματισμό ως τη θεσμική διαδικασία της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης. Από εκεί στην διαμόρφωση μέσα από τους αγώνες για το 114, την παιδεία και τη δημοκρατία του πυρήνα της Ελληνικής Κεντροαριστεράς. Από κει στην κορυφαία στιγμή της δημιουργίας του ΠΑΚ, την πλούσια αντιδικτατορική δράση και τη συνείδηση ενός αγώνα που όφειλε να επιστρέψει την Ελλάδα στους Έλληνες και να ανεβάσει τη δημοκρατία στην κοιτίδα της. Όλα αυτά τα βήματα συνέκλιναν συμπυκνώθηκαν και ενώθηκαν στην ίδρυση του ΠΑΣΟΚ, την εθνική του επαγγελία και την επιδίωξη της Κοινωνικής Αλλαγής καθώς και την συνδεσή της με τη δημοκρατία και τη λαϊκή κυριαρχία. Το μακρύ ταξίδι του ΠΑΣΟΚ στο χρόνο ξεκινούσε…

Τι θα γράψει λοιπόν, η ιστορία στις δελτους της για το δικό μας Ανδρέα;

Ότι πάνω απ’ όλα υπήρξε εθνικός ηγέτης

Ένας φλογερός έλληνας που υπηρέτησε την πατρίδα και τα συμφέροντα της με συνέπεια και τόλμη.

Ένα λαϊκός ηγέτης που ένωσε τις δυνάμεις του ελληνισμού και υπερασπίστηκε τα δίκαια αιτήματα των ελλήνων

Ένας οραματιστής πολιτικός που έβλεπε πάντα, τη μεγάλη εικόνα και προέβλεπε τα μελλούμενα, που άκουγε πιο καθαρά απ’ όλους τη βουή των επερχόμενων γεγονότων και αλλαγών, που είχε σε υπερβολικό βαθμό ανεπτυγμένη την ικανότητα της σύνθεσης και της στρατηγικής σύλληψης.

Ένας πραγματικός αναμορφωτής της μεγάλης δημοκρατικής και προοδευτικής παράταξης που νομιμοποίησε και κατέστησε πλειοψηφικές τις σοσιαλιστικές αξίες και ιδέες, που ένωσε κάτω από την ίδια στέγη τις δυνάμεις του αστικού εκσυγχρονισμού, της διάχυτης σοσιαλδημοκρατίας, του πατριωτικού συνταγματισμού, της απελευθερωμένης από τα δόγματα ιστορικής αριστεράς και της γενιάς του αντιδικτατορικού αγώνα

Ένας ριζοσπάστης και μεταρρυθμιστής πολιτικός που ως κυβερνήτης τόλμησε τις μεγάλες αλλαγές που σηματοδότησαν την ελληνική αριστερά με την ευρύτατη αναδιανομή του εισοδήματος και του πλούτου και τις κοινωνικές δομές που επέβαλε.

Ένας καταξιωμένος παγκοσμίως επιστήμονας που ενέταξε τη γνώση του στην υπηρεσία της πατρίδας του, που με όπλο του την πείρα πολύχρονων αγώνων για τη δημοκρατία και την απεξάρτηση της χώρας και στην ισχυρή οικογενειακή πολιτική του παράδοση οδήγησε στην Ελλάδα της χρυσής δεκαετίας του ‘ 80, και στη συγκρότηση της πρώτης πραγματικής αριστερής διακυβέρνησης. Και που στην ύστερη διαδρομή του σχεδίασε την πορεία από την Ελλάδα των Ελλήνων στην Ελλάδα της Ευρώπης

Για μένα προσωπικά και για χιλιάδες άλλους, για μια ολόκληρη γενιά που τον ζήσαμε από κοντά, που μεγαλώσαμε πολιτικά μαζί του, που μας άνοιξε χιλιάδες πόρτες και μας καλούσε να περπατήσουμε μόνοι μας διαλέγοντας το δρόμο, υπήρξε ένας μεγάλος δάσκαλος και πραγματικός σύντροφος και οδηγητής.

Κάτι χρωστώ για το ΠΑΣΟΚ το αγαπημένο παιδί του όπως έλεγε, μια προσωπική μαρτυρία. Όταν για πρώτη και τελευταία φορά μετά το Ωνάσειο τον είδα στην Εκάλη ως Γραμματέας για το επικείμενο Συνέδριο ένα μήνα πριν το τέλος, η μόνη έγνοια του ήταν « Θα έρθω στο Συνέδριο μόνο για να εγγυηθώ τη συνέχεια, την ενότητα και την προοπτική της παράταξης, δεν με ενδιαφέρουν οι ανταγωνισμοί των προσώπων, μ’ ενδιαφέρει μόνο η παράταξη και η νέα γενιά των στελεχών που θα την πάει μακρια».

Είκοσι χρόνια μετά το ταξίδι συνεχίζεται όχι κάτω από τις καλύτερες προϋποθέσεις. Είκοσι χρόνια που μας φαίνεται ότι πέρασαν μέσα σε λίγη ώρα. Η φωνή του, η σκέψη του, το διαπεραστικό βλέμμα του, η πίστη του, μας συντροφεύουν. Θα πρέπει να μας οδηγούν, παρ’ ότι συχνά ξοδεύουμε τον Ανδρέα με την ίδια ευκολία που ξοδεύουμε ως κίνημα τις δυνάμεις μας.

Σήμερα, όμως, είναι πιο ζωντανός από ποτέ.

Ας δούμε προς τα πού μας δείχνει το δρόμο, το μονοπάτι που οδηγεί τη χώρα στην ελπίδα για μια νέα άνοιξη

Κι ας τον ακολουθήσουμε.