Συνέντευξη στην εφημερίδα ”Παραπολιτικά”

στη Σάσα Σταμάτη

Γνωριζόμαστε πολλά χρόνια και ένα από τα στοιχεία που εκτιμώ σε αυτόν είναι το γεγονός ότι αποτελεί πηγή θετικής ενέργειας και όποτε τον συναντήσεις σου χαμογελά αληθινά και σε κοιτάζει πάντα στα μάτια. Ο πρώην υπουργός του ΠΑΣΟΚ και νυν βουλευτής Κώστας Σκανδαλίδης μάς υποδέχτηκε στο γραφείο του στο κέντρο της Αθήνας και, αφού κουβεντιάσαμε λίγα λεπτά για την τρέχουσα πολιτική επικαιρότητα, πήγαμε στο στέκι του, το espresso bar «Gelee Royale», και μας μίλησε για τη γυναίκα της ζωής του, τη Μπέττυ, το μοναχοπαίδι τους, αλλά και το λατρεμένο του νησί, την Κω.

Θέλεις να επιστρέψει ο Γιώργος Παπανδρέου στο ΠΑΣΟΚ;

Γιατί όχι; Κατά καιρούς, πάρα πολλά στελέχη του ΠΑΣΟΚ έφευγαν και μετά ξαναέρχονταν. Πάντα ο χώρος μας υποδεχόταν ξανά στελέχη, σε όλες τις εποχές. Βέβαια, ο Γ. Παπανδρέου έκανε δικό του κόμμα και επιμένει μέχρι τώρα στο δικό του δρόμο. Κι έτσι, όμως, εμείς είμαστε ανοιχτοί στη συνεργασία με το κόμμα του έτσι όπως έδειξαν οι πρόσφατες εξελίξεις.

Θα δεχόσουν υπουργείο επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ;

Αυτή είναι μια ερώτηση που δεν τίθεται σωστά ποτέ, διότι για παράδειγμα, είπα πως δεν θα πήγαινα σε μια κυβέρνηση Σαμαρά, και το τήρησα. Είναι επειδή πίστευα ότι η πολιτική που έκανε ο Αντώνης Σαμαράς κατά βάση ήταν μια συντηρητική πολιτική. Εγώ δεν είμαι συντηρητικός πολιτικός. Τώρα, ο ΣΥΡΙΖΑ εμφανίζει μια κατ’ όνομα Αριστερά. Οι κινήσεις του είναι αντιφατικές κι ενώ χρησιμοποιεί αριστερές ρητορείες, οι πολιτικές του επιλογές είναι βαθειά συντηρητικές. Προσπαθεί έτσι να βαπτίσει το κρέας ψάρι. Αυτό δεν βοηθάει κανέναν να βρει σημείο επικοινωνίας και συνεργασίας. Προηγείται -πάντα έλεγα- η πολιτική των προσώπων. Πρώτα συμφωνείς στην πολιτική, αποφασίζεις τη στρατηγική μιας κυβέρνησης, τους στόχους της και μετά λες μπαίνω ή δεν μπαίνω στην κυβέρνηση.

Τελικά, θα ενωθεί το ΠΑΣΟΚ με το Ποτάμι;

Νομίζω ότι είμαστε σε μια πορεία συνεργασίας και συμπαράταξης που μπορεί να οδηγήσει σε μετεξέλιξη το χώρο. Εγώ είχα πάντα τη γνώμη ότι αυτό έπρεπε να γίνει πολύ πιο γρήγορα, με πιο συγκεκριμένες διαδικασίες, γιατί ο πολιτικός χρόνος είναι κρίσιμος και πολύ συμπυκνωμένος. Και όσο διατηρείται το κενό ανάμεσα στη συντηρητική παράταξη και στη δήθεν «πρώτη φορά Αριστερά», και η παράταξη μας είναι κατακερματισμένη σε διάφορα κομμάτια, γεγονός που δεν βοηθά την ύπαρξη ενός ισχυρού δημοκρατικού και προοδευτικού πόλου, η χώρα θα κινείται σε μια αδιέξοδη, πολωτική και διχαστική τροχιά. Δεν μπορεί έτσι να δώσει απαντήσεις στα κρίσιμα διλήμματα και να ξαναενώσει τον λαό. Όσο υπάρχει αυτό τα πράγματα θα δυσκολεύουν για την Ελλάδα και θα πηγαίνουν προς το χειρότερο.

Η Φώφη το πάει καλά το καράβι; Πιστεύεις ότι έχει κάνει λάθη;

Λάθη κάνουν όλοι στην πολιτική – είναι φανερό. Όποιος λέει ότι είναι αλάνθαστος ματαιοπονεί. Εγώ πιστεύω ότι μέχρι τώρα η πολιτεία της είναι πολύ σοβαρή. Είναι θετική. Είναι σε προοδευτική κατεύθυνση, έχει μια γραμμή σταθερή, την οποία υπηρετεί με συνέπεια. Κάτι που μου αρέσει πολύ σε εκείνη είναι ότι είναι μια γυναίκα που ξεχωρίζει στην πολιτική, γιατί δείχνει μια σοβαρότητα απέναντι στη συνθηματολογία και στους αλαλαγμούς της Βουλής, τις συγκρούσεις, τις φραστικές αντιπαραθέσεις που υποβαθμίζουν την πολιτική.

Ο πατέρας σου ήταν παπάς. Πώς ήταν τα παιδικά σου χρόνια; Σκέφτηκες ποτέ να ακολουθήσεις τα βήματά του;

Αυτά τα σκέφτεται κάποιος μόνο όταν είναι σε πάρα πολύ μικρή ηλικία και έχει μεγαλώσει μέσα στις εκκλησίες και στη βυζαντινή υμνολογία και παράσταση. Κάθε χρόνο που πηγαίνω στο νησί μου τη Μεγάλη Εβδομάδα ψέλνω στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής όπου ήταν ο πατέρας μου. Μου ξυπνά τις παιδικές μου μνήμες. Είναι όλος αυτός ο ερωτισμός της άνοιξης, παράλληλα με το Πάσχα και τη Μεγάλη Εβδομάδα, που για εμάς τους Έλληνες είναι κάτι αξεδιάλυτα δεμένο και στην ατμόσφαιρα ενός νησιού όπως είναι η Κως, που είναι τόσο όμορφη. Είναι φανερό ότι από μικρό παιδί με σημάδεψε και μέχρι τώρα με σημαδεύει.

Μίλα μου για τα παιδικά σου χρόνια, για την οικογένεια, για το σπίτι σας.

Μεγάλωνα σχεδόν μόνος μου με τους γονείς μου, γιατί τα αδέλφια μου σπουδάζανε. Υπήρχε πάντα ένας σεβασμός, υπήρχε μια ησυχία και γαλήνη στο σπίτι. Δεν θυμάμαι τους γονείς μου να έχουν τσακωθεί. Δεν θυμάμαι φωνές μέσα στο σπίτι. Ήταν μια ωραία, σεμνή και καλή οικογένεια που όλοι σε σεβόντουσαν και την αγαπούσαν στο νησί. Τα παιδικά μου χρόνια ήταν θαυμάσια. Τα αγαπάω τόσο πολύ που με έδεσαν τρομακτικά με το νησί, με τους ανθρώπους του, με την περιοχή, με τη θάλασσα, αλλά και με την απίστευτη ομορφιά που φέρνει το Αιγαίο. Νιώθω ευτυχισμένος που μεγάλωσα έτσι. Και ξέρεις κάτι; Το βρήκα μπροστά μου στις εκλογές από το ’89 μέχρι το 2000 που ήμουν βουλευτής στα Δωδεκάνησα.

Με τη γυναίκα σου πόσα χρόνια είστε μαζί; Σε αντέχει πάντως ακόμα (γέλια).

Είμαστε από το 1987. Όχι μόνο με αντέχει, αλλά με βοηθάει και πάρα πολύ. Έχει μια διακριτική παρουσία. Ήταν πάντα ένα κορίτσι με θαυμάσιες κοινωνικές σχέσεις, με μέτρο, χωρίς να παρεμβαίνει σε μια δουλειά που η ίδια δεν θεωρούσε ότι είναι του εαυτού της. Παράλληλα είναι ένας άνθρωπος που στάθηκε στο πλευρό μου σε όλες τις μάχες. Μην ξεχνάς ότι βγήκα 13 φορές βουλευτής. Και σε όλη αυτή τη περίοδο η Μπέττυ από την πρώτη στιγμή ήταν στο πλευρό μου και είναι στο πλευρό μου με απόλυτη διακριτικότητα και πολύ μεγάλη συνεισφορά.

Μιλάς για εκείνη και λάμπεις. Τι είναι αυτό που θαυμάζεις στη Μπέττυ;

Κατ’ αρχάς όταν τη γνώρισα ήταν ένα πάρα πολύ όμορφο κορίτσι. Τη γνώρισα στο ΠΑΣΟΚ, ως γραμματεία του Εκτελεστικού Γραφείου. Μέσα σε ενάμιση χρόνο παντρευτήκαμε. Ήταν έρωτας. Με εντυπωσίασε μόλις την είδα, τη φλέρταρα κανονικότατα, της έγραφα σημειωματάκια. Ήρθαν πολύ φυσιολογικά ο γάμος και το παιδί μας.

Ο γιος σας είναι ιδιοφυΐα μαθαίνω.

Υπερβολές. Είναι ένας πολύ καλός, κοινωνικός και εξωστρεφής νεαρός. Έχει πάρει τα πτυχία του με άριστα από την Αμερική στη Φιλοσοφία και τις Πολιτικές Επιστήμες και ετοιμάζεται τώρα να πάει για μεταπτυχιακό στο Cambridge στη Φιλοσοφία. Δεν σου κρύβω ότι τον ζηλεύω γιατί ασχολείται πολύ με τη Φιλοσοφία. Ήταν κάτι που ήθελα από μικρό παιδί να κάνω. Δεν ήθελα να πάω στο Πολυτεχνείο, απλώς το διάλεξα για τη δυσκολία του. Για μένα ήταν ένας μύθος το Πολυτεχνείο.

Θα σας λείψει τώρα που θα φύγει, γιατί είναι το μοναχοπαίδι σας;

Πάντα μας λείπει, αλλά έχει πάρει κάτι που το είχα και εγώ. Είναι ένα πολύ αυτόνομο παιδί. Δεν θέλει να μπερδεύεσαι στη ζωή του. Πατάει στα πόδια του.

Ποια ήταν η πιο δύσκολη στιγμή στην πολιτική σου καριέρα;

Πολλές. Η πολιτική είναι ένα μεγάλο σχολείο και παράλληλα μια τεράστια πηγή βιωμάτων. Υπήρχαν στιγμές θριάμβου και στιγμές ήττας. Στιγμές ανείπωτης χαράς και μεγάλης στενοχώριας. Μία από τις πιο δύσκολες στιγμές ήταν όταν παίρναμε την παραίτηση του Ανδρέα Παπανδρέου από την πρωθυπουργία. Ήμουν γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής και διηύθυνα τότε το κόμμα, όταν ο Παπανδρέου ήταν στο Ωνάσειο. Η στιγμή ήταν πάρα δύσκολη για όλους μας, γιατί θα αποκοβόμασταν από τον ομφάλιο λώρο της αρχικής εξουσίας. Ήταν ένας άνθρωπος που αγαπήσαμε, που μας μεγάλωσε, που ζήσαμε κοντά του, που αισθανθήκαμε ότι ολοκληρωνόμαστε μαζί του, που μας άνοιξε δρόμους. Χρωστάμε πολλά στον Ανδρέα.

Τι θυμάσαι από τον Ανδρέα Παπανδρέου;

Ένας πολύ ευγενικός άνθρωπος. Σε κατακτούσε αμέσως. Ειδικά τις γυναίκες, γιατί είχε σπινθηροβόλο βλέμμα. Ήταν πάρα πολύ έξυπνος. Ένας άνθρωπος που ασχολιόταν με όλα. Μπορούσε να μιλήσει για όπερα, μπορούσε να μιλήσει για φιλοσοφία, για θεωρία παιγνίων, για οικονομία, που την ήξερε απέξω και ανακατωτά. Με τον ίδιο τρόπο μπορούσε να ακούσει μια λαϊκή τραγουδίστρια ή να πάει μια φορά στα μπουζούκια και να χορέψει το τραγούδι του Τσιτσάνη «Στα Τρίκαλα, στα δυο στενά». Πάνω απ’ όλα όμως ένας άνθρωπος πολύ ερωτευμένος με την πολιτική, ένας γνήσιος, λαϊκός και εθνικός ηγέτης. Που έβλεπε πολύ μακριά πολύ πέρα από το δέντρο. Έβλεπε πάντα το δάσος των εξελίξεων. Μια πολύ ισχυρή προσωπικότητα. Ζούσε τη ζωή του με έναν φοβερό τρόπο. Ο Ανδρέας για μένα υπήρξε ο αξεπέραστος πολιτικός μου δάσκαλος. Και εξακολουθεί να είναι ένας ηγέτης που έρχεται διαρκώς από το μέλλον.

Χορεύεις κι εσύ ζεϊμπέκικο;

Ναι. Παλιά χόρευα πιο πολύ. Χόρευα μόνο όταν περνούσε η ώρα και είχα φτάσει σε ένα σημείο να το κάνω κέφι. Δεν ήμουν τύπος που έβγαινε για να χορέψει.

Τι θα κάνεις το καλοκαίρι;

Θα πάω στο νησί μου, την Κω. Έχω ένα με έναν κήπο πολύ όμορφο που κυκλοφορούν διάφορα είδη ζώων και πουλιών. Γιατί έτυχε να είναι ζώνη προστατευμένη που απαγορεύεται το κυνήγι. Έχω συντροφιά κουνέλια, πέρδικες, κουρούνες, λαγουδάκια, έρχονται αποδημητικά πουλιά. Απέξω περνούν κοπάδια με κατσίκια. Μπροστά έχει μια θαυμάσια θέα. Βλέπεις την Τουρκία και τον κόλπο της Κω και έχει απίστευτα χρώματα. Έχω την ανάγκη κάθε φορά να επιστρέφω εκεί και να ζω αυτή την ομορφιά και τη γαλήνη. Μου αρέσει πολύ να κολυμπάω, αλλά παίζω και κανένα ταβλάκι. Είναι οι ώρες που μπορώ να εμπνευστώ, να γράψω, να σκεφτώ. Τα περισσότερα βιβλία που έχω γράψει ξεκίνησαν από το νησί μου.

Τρέλες έχεις κάνει πιτσιρικάς;

Πολλές τρέλες. Τι να πρωτοθυμηθώ; Υπήρχαν βραδιές όταν ήμουν μικρός που διασκέδαζα πάρα πολύ. Μπορούσα να περάσω σε ένα βράδυ από τη μουσική σκηνή και από την μπουάτ στα μπουζούκια. Οι πιο σημαντικές νεανικές στιγμές ήταν την εποχή της δικτατορίας, με τη μουσική αντίσταση. Να σε κυνηγάει η Αστυνομία γιατί πηγαίνεις στην μπουάτ του Μαρκόπουλου και ακούς Ξυλούρη. Ή να πηγαίνεις στην πρώτη συναυλία που έγινε επί δικτατορίας με τον Ξυλούρη και τον Μαρκόπουλο στο Sporting και ήταν περισσότεροι οι αστυνομικοί από τους 3.000 ανθρώπους που ήμασταν εκεί και μετά κυνηγιόμασταν στους δρόμους. Αυτές είναι στιγμές που δεν ξεχνιούνται.

Σε ενδιαφέρει η εξωτερική σου εμφάνιση;

Πολύ λίγο έως ελάχιστα. Είμαι σχετικά αντισυμβατικός. Δεν μου αρέσουν τα τυποποιημένα. Ασχολούμαι περισσότερο με το να νιώθω άνετα, να μπορώ να διαχειρίζομαι τον εαυτό μου χωρίς να μου προκαλεί στενοχώρια. Αν παχύνω, κάνω μόνος μου δίαιτα. Προσπαθώ μόνος μου. Όλοι μου λένε ότι όλα αυτά είναι αντιεπικοινωνιακά και πρέπει να αλλάξουν. Το θέμα είναι πως νιώθω εγώ και όχι πω με βλέπουν οι άλλοι.

Για κάποιους που έχετε περάσει από υπουργεία υπάρχει η εντύπωση ότι έχετε πλουτίσει.

Η αλήθεια είναι ότι ο βουλευτής ή ο υπουργός δεν ήταν ένας άνθρωπος που πεινούσε ποτέ, αλλά δεν είναι όλοι οι βουλευτές ίδιοι. Ούτε μπορεί ένας φτηνός και χυδαίος λαϊκισμός που πατά πάνω στην απόγνωση των ανθρώπων να τα ισοπεδώνει όλα. Δεν ξόδευαν όλοι 200 και 300 εκατομμύρια δραχμές για να κάνουν προεκλογική εκστρατεία στην Αθήνα. Εμένα όλη μου η περιουσία που απέκτησα τόσα χρόνια που δουλεύω, γιατί δουλεύω από μικρό παιδί, είμαι τώρα 63, είναι αυτό το γραφείο, που έχω αγοράσει, και έχω κάνει και ένα σπίτι στην Κω που ακόμη τα πληρώνω και θα τα πληρώνω για χρόνια. Οι λογαριασμοί μου είναι πάντα ανοιχτοί σε όλους. Είναι κρίμα γιατί όπως και σε όλους τους άλλους τομείς η κρίση φέρνει την ισοπέδωση και μαζί με τα ξερά καίγονται και τα χλωρά.